Apulu qhichwa simi
| Apulu runasimi (Apulu qhichwa simi) | ||
|---|---|---|
| Kaypi rimasqa: | Buliwya (Apulu k'iti) | |
| Suyukuna: | {{{zona}}} | |
| Rimaqkuna:
• Mama rimay: |
200.000 (2012)
• mana riqsisqa | |
| Ñiqi: | {{{rank}}} | |
| Rimaykunap ayllun: | Qhichwa Wamp'uy rimay | |
| Tukri simi: | ||
| Kay mama llaqtakunapi: | Buliwya (urin runasimi) | |
| Kaypa kamachisqan: | Manam kamachisqachu | |
| Tuyrukuna | ||
| ISO 639-1 | qu | |
| ISO 639-2 | que | |
| ISO 639-3 | qul | |
| SIL | qul | |
| {{{mapa}}} Maypim Apulu qhichwa simita rimachkanku
| ||
| ||
Apulu qhichwa simi nisqaqa Qusqu-Qullaw qhichwa simiman kapuq k'iti rimaymi, Apulu k'itipi (Chukiyapu suyupi, chincha Buliwyapi) rimasqa. Pirupi rimasqa Qusqu-Qullaw qhichwa k'iti rimaykunamanmi lliwmanta aswan rikch'akuq. Fransya amawta César Itierpa qillqayninkunapi Apulu qhichwa simiqa Qullaw qhichwa rimay ukhupim kachkan. Kay amawtapaq Ayakuchu-chanka rimay, Qusqu-inka rimay, Qullaw rimaywan kimsa sapaq rimaykuna kachkanku, llapanku urin qhichwa simi ukhupi kaspa, Qullaw rimayqa mana Qusqu-inka rimayman aswan sichpa kaspa Ayakuchu-chanka rimaymanta.
Kaypim wakillan Apulu qhichwa siminpa siminkunaqa wak runasimi k'iti rimaykunap siminwan:
| Urin runasimi | Apulu qhichwa simi | Ayakuchu Chanka runasimi | Qusqu-Qullaw runasimi | Qullasuyu qhichwa simi |
|---|---|---|---|---|
| llamk'ay | llank'ay | llamkay | llank'ay | llank'ay |
| p'unchaw | p'unchay | punchaw | p'unchay, p'unchaw | p'unchay, p'unchaw |
| qam | qan | qam | qan | qan |
| upyay | ujyay | upyay | uhay, ukyay | ujyay |
| ñuqanchik | nuqanchis | ñuqanchik | nuqanchis, ñuqanchis | nuqanchis, nuqanchik, nuqanchiq, nuqanchaj; ñuqa-... |
| achka | achkha | achka | askha | ashkha |
| kimsa | kimsa | kimsa | kinsa | kinsa |
| pichqa | phichqa | pichqa | pisqa, phisqa | phishqa |
| huk | uj | huk | huk | uj |
| kichka | khichka | kichka | kiska | khishka |
| uchpha | uchpha | uchpa | uspha | ushpha |
| lliw | lliw | lliw | lluy, lliw | (mana kanchu) |
| wawqi | wawqi | wawqi | wayqi, wawqi | wawqi |
| qillqay | qilqay | qillqay | qilqay | qilqay |
| qullqi | qulqi | qullqi | qulqi | qulqi |
| hatun | athun | hatun | hatun | jatun |
| allpa | jallp'a | allpa | allpa, hallp'a | jallp'a |
| tayta | tata | tayta | tayta, tata | tata |
| t'anta | t'ant'a | tanta | t'anta | t'anta |
| waqyay | wajay | qayay | wahay, waqyay | wajyay |
| ruray, ruway | ruway | ruray, ruway | ruway, ruray | ruway |
| yuyay | yuway | yuyay | yuyay | yuyay |
| yaykuy | waykuy | yaykuy, yawkuy | haykuy | yaykuy |
| millma, millwa | willma | millma; millwa | millma, willma, millwa | millma |
| rawray; yawray | lawray | rawray | yawray, llawray, rawray | lawray, larway |
| unu/yaku | unu | yaku | unu | yaku |
| -chka- | -chka- | -chka- | -sha-, -sya-, -ska-, -sa-, -chha- | -sa-, -sha-, -shya-, -shka-, -sya- |
| -pti- | -qti- | -pti- | -qti- | -qti- |
| -mi/-m | -mi/-m | -mi/-m | -mi/-n | -mi/-n |
| -pa/-p | -paq | -pa/-p | -pa/-q | -pa (-pata)/-q (-qta, -qpa, -qpata) |