Çevirmen

Başlığın diğer anlamları için Tercüman (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Çevirmen bir metni veya sözlü iletişimi bir dilden başka bir dile çevirmeyi meslek edinen kişiye denir. Yazılı çeviri yapan kişiye mütercim, sözlü çeviri yapan kişiye de tercüman adı verilir. Çevirmenler kitap, film, video oyunu, makale, tez, ticarî yazışma ve sözleşmeler, hukukî dokümanlar, vize evrakı gibi belgeleri tercüme eden veya toplantılarda, seminerlerde, konferanslarda ardıl veya eş zamanlı çeviri yapan kişilerdir.

Çeviri

Çeviri (tercüme), değişik insan topluluklarının kullandıkları farklı dilleri birbirlerine aktarmak için kullandıkları yönteme verilen addır. Farklı bölge ve iklimlerde yaşayan insanlar farklı diller kullanırlar ve birbirleriyle kültürel, ticari, hukuki, edebi anlamda tanışıp kaynaşabilmek için birbirlerinin dillerini anlamaya ve aktarmaya ihtiyaç duyarlar. İşte bu noktada devreye çeviri (tercüme) girer.

Sözlü ve yazılı çeviri olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Aktarma işi yazılı olduğunda işi yapan kişi "mütercim", sözlü olduğunda "tercüman" adını alır. Ancak günümüzde her iki gruba da yaygın olarak tercüman ya da çevirmen denmektedir.

Çeviri çalışmalarında dil, kaynak ve hedef dil olarak iki kısma ayrılır. Hedef dil aktarımın yapılacağı dildir. Örneğin, İngilizceden Türkçeye çeviri yapılacağında hedef dil Türkçe, kaynak dil ise İngilizcedir. Bu örnekte, yani hedef dilin Türkçe olduğu durumlarda, anadili Türkçe olan bir kişinin çeviriyi yapması en uygun çözümdür.

Ardıl çeviri

Bir konuşmanın ya da metnin söylendiği ya da yazıldığı andan daha sonra gerçekleşen çeviriye verilen isimdir. Çevirmen, konuşmacının söylediklerini not alır veya hafızasında tutar ve daha sonra da diğer dile sözlü olarak aktarır. Konuşmacı her 3-5 cümlede bir durur, çevirmen de aldığı notlara dayanarak, o kısmı diğer dile aktarır. Profesyonel anlamda not tutma tekniklerine hakim çevirmenler çok daha uzun konuşma bölümlerini de kesintisiz çevirebilirler.

Eş zamanlı (simültane) çeviri

Yapılan konuşmaların konuşma anında çevrilmesi olup çevirmen, konuşmacının sözlerini eş zamanlı olarak bir dilden diğer dile aktarır. Farklı dili konuşan insanların katıldığı toplantı ve konferanslarda sık sık karşılaşılır. Çevirmenler, ses yalıtımlı ve en az iki kişinin rahat çalışabileceği aydınlatma ve havalandırma sistemi olan kabinlerde çeviri yapar. Çevirinin bu modunda çevirmen, konuşmacının 1-2 saniye ardından gelir. Yoğun konsantrasyon gerektirdiği ve zihni yorduğu için konferanslarda bir kabinde en az iki çevirmen çalışır. Çevirmenler, konferansın da seyrine göre ortalama her 20 dakikada bir dönüşümlü olarak çeviri yapar. Eş zamanlı çeviri medyada da sık sık kullanılır. Canlı yayınlarda, basın toplantılarında ve röportajların izleyiciye aktarılması için de bu eş zamanlı çeviriden yararlanılır.

Toplum çevirmenliği

Toplum çevirmenliğinin temel özelliği, daha çok kamusal hizmetlerde sunulan bir sözlü çeviri türü olmasıdır. Sağlık hizmetlerinde, mahkemelerde ve göçmen bürolarında yaygın şekilde görülür. Toplum çevirmenliği Büyük Britanya, Kanada ve Avustralya gibi ülkelerde yaygın şekilde kullanılmaktadır. Örneğin İngiltere'de hastaneden randevu alan ve İngilizce seviyesi yetersiz olan hastalara bir toplum çevirmeni sunmaktadır.

Yeminli tercüman

Türkiye Cumhuriyeti yetkili kurumları tarafından kabul edilmiş 3 çeşit yeminli tercümanlık mevcuttur. Bunlardan ilki Noterler tarafından Noter huzurunda yemin ettirilerek, sadece o noterde geçerli yeminli tercümanlık, Adalet Bakanlığı tarafından, Adalet Komisyonu huzurunda yemin ettirilerek yapılan bilirkişi tercümanlık, Dışişleri Bakanlığına bağlı dış temsilciliklere bağlı çalışan yeminli tercümanlardır. Türkiye Cumhuriyeti yasaları çerçevesinde, yeminli tercümanlık yapmak için bir akreditasyona ihtiyaç bulunmamaktadır. Mevcut yasalar 1938'de yayımlanan ilk Noterlik Kanununa göre Noterin ilgili dili bildiğine kanaat getirmesi ve Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre beyan esasına göre yapılmaktadır. Yeminli tercüman, yaptığı tercümeler üzerine kendi imzasını atmasına kanunlar önünde izin verilmiş kişi anlamına gelir.

Mütercim

Mütercim, yazılı bir ürünü (kitap, metin, gazete, ansiklopedi, hukukî veya ticarî sözleşmeler, hukukî kararlar vs.) bir dilden başka bir dile yazılı olarak çevirmeyi meslek edinen kişidir. Yazılı kültürün paylaşılmasında mütercimin rolü büyüktür. Tercümeler doğruluk ve tarafsızlık göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. Aksi takdirde okuyucuya hatalı, taraflı ve yanlış bir tercüme sunulmuş olur. Mütercimin tercümandan farkı, tercümanın sözlü çeviri, mütercimin ise yazılı çeviri yapmasıdır. Bu bağlamda iki dili konuşmayı bilen bir tercüman kaynak dil ve hedef dil arasında tercümanlık yapabilir, fakat o dillerde okuryazarlık bilgisine sahip değilse mütercimlik yapamaz. Bir kişi hem mütercim, hem de tercüman olabilir. Bu da bildiği dillerde gerekli okuryazarlık ve konuşma seviyelerinde yeterli olması ile mümkündür.