Antigone (Sofokles)
Antigone, Antik çağ oyun yazarı Sofokles tarafından M.Ö. 440'larda yazılmış tek perdelik tragedyadır. Sofokles’in günümüze ulaşan yedi tragedyasından en eskisidir. İlk defa M.Ö. 442 senesinde oynanmıştır. Olayların gelişim sırası açısında Oidipus ve Oidipus Kolonos’ta oyunlarından sonraki zamanda geçmektedir.
Bireysel özgürlüğe inanan Antigone adlı kahramanın, inançları ile devlet yasalarının çatışması sonucu devlet otoritesine başkaldırışını ele alır.[1] Dünya edebiyatının ilk “direniş” örneği kabul edilir. Kral Oidipus, Oidipus Kolonas’ta adlı oyunlarla birlikte Sophokles'in “Thebai Üçlemesi” veya “Oidipus Üçlemesi” şeklinde adlandırılan üçlemesinin son oyunudur. Diğer oyunlar gibi bu oyun da bağımsız oynanır. Antigone, üçlemenin son oyunu olmasına rağmen diğerlerinden önce yazılmıştır.
Eser, ilk defa M.Ö. 442'de oynandı. Türkçeye Sabahattin Ali tarafından çevrildi. Eser, Jean Cocteau, Friedrich Hölderlin, Jean Anouilh ve Bertolt Brecht, Kemal Demirer gibi çağdaş yazarlar tarafından yeniden yazılmıştır.[1]
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Oyun başlamadan önce, Antigone'nin geçmişine dair bir takım bilgiler verilir: Antigone, Kral Oidipus'un kızıdır. Kral Oidipus, oğullarının baskısıyla tahttan çekilmek zorunda kalıp Thebai'den sürülmüş, kızı Antigone'un yardımı ile Kolonos'a gidip orada ölmüştür. Oğulları Eteokles ile Polyneikes Thebai'yi yönetme konusunda iktidar savaşımına girip birbirlerini öldürmelerinden sonra dayıları Kreon kral olur. Antigone trajedisinden önce bağlantılı olarak üç oyun daha vardır, bunlardan ikisi yine Sofokles'e aittir.
Oidipus Rex Oyunu - Sofokles[2]
[değiştir | kaynağı değiştir]Oidipus, Thebai Kralı Laios'un oğludur. Doğacak çocuğunun kendisini öldüreceği kehanetinden dolayı, çocuğu öldürmesi için bir çobana verir. Ama çoban çocuğu öldürmeye kıyamaz ve onu Korinth Kral ve Kraliçesi'ne evlatlık olarak verir. Oidipus büyünce hakkındaki kehaneti öldürür ve babası sandığı Korinth Kralı'nı öldürmemek için ülkeden ayrılır. Ancak Thebai'ye yola çıktığında yol kavgası yüzünden öz babası Laios'u bilmeden öldürür. Şehre geldiğinde Sfenks adlı yaratık insanlara bilmece sormakta ve bilemeyenleri öldürmektedir. Oidipus, Sfenks'in bilmecesini bilerek şehri kurtarır ve yeni dul kalmış kraliçe İokaste yani öz annesi ile evlenir. Bu evlilikten dört çocukları olur: İsmene, Antigone, Polyneikes ve Eteokles.
Yıllar sonra şehre salgın hastalıklar gelir ve Oidipus, tanrıların şehri neden cezalandırdığını araştırır. Böylece gerçek açığa çıkar. Bunun üzerine eşi ve annesi İokaste kendini asar. Oidipus ise gözlerini kör eder.
Oidipus Kolonos'ta - Sofokles[3]
[değiştir | kaynağı değiştir]Oidipus'u ülkesi ve oğulları Thebai'den sürer. Oidipus iki kızı Antigone ve İsmene ile sürgün olarak ülke ülke gezer ve en sonunda Atina yakınlarındaki Kolonos şehrine gelir. Buranın kralı Theseus'tur ve ondan sığınma talep eder. Ancak onun yokluğunda iki oğlu taht için kavga etmiştir ve küçük olan Eteokles, büyük olan Polyneikes'i ülkeden kovmuştur. Polyneikes, Argos Krallığına sığınmış ve kralın kızı ile evlenmiştir. Argos'ta ordu toplayarak Thebai'ye saldırmak üzere yola çıkmıştır. Polyneikes'in aldığı kehanete göre, Oidipus kimi destekler ise savaşı o kazanacaktır. Ancak Oidipus oğullarına kızgındır çünkü kendisine sürgün kararı verildiğinde onu desteklememişlerdir. Böylece babasının rızasını isteyen Polyneikes'i kovar ve iki kardeşin birbirini öldürmesi için dua eder. Oyunun sonunda Oidipus, Kolonos'ta ölür.
Thebai'ye Karşı Yediler - Aiskhylos[4]
[değiştir | kaynağı değiştir]Polyneikes, Thebai Şehrinin yedi kapısına atanmış yedi komutanla birlikte şehre saldırır. Ancak Kreon'un (Kreon, İokaste'nin erkek kardeşidir ve çocukların dayısıdır) oğlu Megareus, Thebai şehri için kendini feda eder. Böylece şehre bir zarar gelmez ama Oidipus'un iki oğlu karşı karşıya gelir ve babalarının laneti dolayısıyla birbirlerini öldürürler. Böylece ordular dağılır. Taht Kreon'a kalır.
Antigone - Sofokles[5]
[değiştir | kaynağı değiştir]Kreon tahta geçtikten sonra Eteokles'e uygun bir cenaze töreni düzenlemesine rağmen, diğer kardeş Polyneikes'in cesedini surların önünde bırakır ve onu gömmeye çalışanı öldüreceğini söyler. Kreon, savaşta ülkesini savunan Eteokles'in kahraman sayılıp törenle gömülmesini, Polyneikes'in ise taht kavgası uğruna yabancıların yardımıyla yurduna saldırmış olduğu için ölüsünün kurda kuşa yem olarak açıkta bırakılmasını emretmiştir. Kreon'un anlamsız bir gurura kapılarak verdiği bu emir aslında toplumda yerleşmiş adetlere aykırıdır. Fakat halk memnuniyetsizliğini dile getirmeye, Kreon'a karşı çıkmaya cesaret edemez. Oysa Antigone, cezası ölüm bile olsa kardeşlik vazifesini yerine getirmekte kararlıdır. Çünkü o,‘her ölünün gömülmeye hakkı olduğuna’ inanır.[1] Antigone haberi duyar duymaz şehre gelir ve Kreon'un kurallarını delip kardeşinin cesedini kaçırarak gömmeye çalışır. Ancak yakalanır. Antigone aynı zaman da Kreon'un oğlu Haimon ile nişanlıdır. Kreon, kız onun yasasına karşı çıktığı için, tüm şehre ve oğluna rağmen onu öldürmeye karar verir. Ancak kendi kanından Polyneikes'in cesedini bu şekilde bırakması ve kızı öldürmeye kalkması yüzünden tanrılar ona kızar. Çevresindeki herkesin ikazına rağmen, kızkardeşi Ismene'nin katılmamasına rağmen ağabeyini gömen Antigone, diri diri gömülerek öldürülme cezasına çarptırılır. Kreon'un oğlu olan nişanlısı Haimon, Angitone'u kurtarmaya çalışır ancak babasını ikna edemez. Ancak kentin kör kahini Teiresias gelir ve bunu yapmaya diretirse başına çok kötü şeyler geleceğini anlatır. Kreon en sonunda hatasından dönmeye karar verir ancak çok geç olmuştur. Antigone, kendisini kapatıldığı kör mahzende asar. Oğlu Hamion, nişanlısının ayakları dibinde ağlamaktadır ve babasının gözleri önünde o da kendini öldürür. Bunu öğrenen kraliçe ise zaten bir oğlu kendini Thebai şehrini kurtarmak için savaşta feda etmiştir, şimdi de bu oğlu kendi canına kıymıştır. Kraliçe de olanları kaldıramaz ve o da kendini öldürür. Kreon böylece bütün ailesini birkaç saat içerisinde kaybeder.
Etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]1922'de eseri Fransızca’ya çeviren Jean Cocteau, oyunun kısaltılmış ve modern zaman uyarlanmış bir versiyonunu yazmıştır.
Fransız yazar Jean Anouilh, II. Dünya Savaşı sırasında yazdığı Antigone adlı oyunda Antigone’nin isyancı ruhu ile Hitler’e karşı oluşan direnci işlemiş ve oyun 1944’te Paris’in işgalden kurtuluşundan birkaç gün önce sahnelenmiştir.[6] Söz konusu oyun, Orhan Veli Kanık tarafından Türkçe’ye çevrildi.
Brecht, Friedrich Hölderlin’in Sofokles’ten Almanca’ya çevirdiği eseri 1948’de “Sofokles’in Antigone’u” adıyla kendi dünya görüşüne göre uyarlamış ve Kreon'u Alman halkını da yıkıma sürüklemek isteyen Hitler'e benzetmiştir. Brecht'in eseri Hasan Ali Cemal tarafından Türkçeye çevrildi.
1970'lerde Kemal Demirer, olayı Anadolu'ya taşıyan, o yılların ruhuna uygun olarak gelir dağılımdaki eşitsizliğe de değinen bir yorumla konuya yaklaşmıştır.[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kral Oedipus (oyun)
- Oidipus Kolonos'ta (oyun)
- Kadmos
- Harmonia'nın Kolyesi
- Polydoros
- Labdacus
- Laios
- Thebai
- Oidipus
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Zerenler, Dilek (Güz 2005). "Antigone'nin İki Farklı Yorumu" (PDF). Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18. Selçuk Üniversitesi. 13 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2015.
- ^ Oidipus Rex, Sofokles.
- ^ Oidipus Kolonos'ta, Sofokles.
- ^ Thebai'ye Karşı Yediler.
- ^ Antigone, Sofokles.
- ^ a b Şener, Sevda (Kasım 2013). "Sophocles'ten Günümüze Antigone". Sahne Dergisi. 22 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
