Boğdan Seferi (1538)
| Boğdan Seferi Kara Boğdan Seferi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kara Boğdan Seferi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı Devleti Kırım Hanlığı |
 Boğdan Prensliği | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Kanuni Sultan Süleyman Ayas Mehmed Paşa Lütfi Paşa Divane Hüsrev Paşa I. Sahip Giray | Petru Rareş | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Bilinmiyor | Bilinmiyor | ||||||
Boğdan Seferi ya da Kara Boğdan Seferi Osmanlı İmparatorluğu'na ödemekle yükümlü olduğu yıllık vergiyi ödemeyen ve isyan eden Boğdan Voyvodası Petru Rareş üzerine 1538 yılında yapılmış bir seferdir. Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman'ın Türk ordusunun başında çıktığı on üç seferden sekizincisidir.
Seferin nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Gerek seferin günlüğü olarak kaleme alınan Ruzname'de gerek Türk ordusunun kesin zaferiyle biten bu seferin bitiminde İsakçı'da yazılan Ekim 1538 tarihli fetihnamede Karaboğdan Seferi'nin Osmanlı bakış açısından ana sebebi Boğdan Voyvodası Petru Rareş'in yıllık vergiyi göndermemesi olarak vurgulanır (bu vergi 4.000 düka altını, 40 kısrak ve 20 tay olarak belirlenmişti).
Bununla birlikte, İsmail Hakkı Uzunçarşılı'nın Osmanlı Tarihi eserinde, Voyvoda Petru'nun Osmanlı Devleti aleyhine Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ile ittifaka eğilim göstererek Avusturya Arşidükü Ferdinand'la gizli yazışmalar içine girdiği ifade edilmektedir. Hammer'in eserinde ise, Voyvoda Petru'nun Osmanlı Devleti'yle barış halindeki Lehistan Krallığı'na saldırması da gerekçelerden biri olarak gösterilir. Oysaki, Kanuni Sultan Süleyman 1529 yılında Boğdan'a kendi voyvodasını seçme hakkını vermiş,[1] ancak Boğdan'ın dış ilişkilerinde tamamen Osmanlı Devleti'ne bağlı kalmaya devam etmesi öngörülmüştü.
Sefer
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir tedip harekatı (cezalandırma harekâtı) olarak tertip edilen sefere 1538 Mayıs ayında Kanuni Sultan Süleyman tarafından karar verildi.[2] 9 Temmuz 1538'de İstanbul'dan Kanuni Sultan Süleyman komutasında harekete geçen Türk ordusu önce Edirne'ye ulaştı. Burada Basra hakimi Emir Râşid'in oğlu padişahın elini öperek şlehrin anahtarlarını padişaha sundu (Kanuni Sultan Süleyman'ın üç yıl önceki Irakeyn Seferi'yle Irak'ın büyük bölümü Bağdat'la birlikte Osmanlı topraklarına katılmıştı).
Ordu 6 Ağustos'ta Silistre'ye ulaştı. Sultançayırı olarak adlandırılan mevkide Voyvoda Petru'nun elçisi Osmanlı karargahına geldiyse de, seferin iptali bağlamında sonuç alamadı. Tuna Nehri'ni geçen Türk ordusu Dobruca'ya ilerledi. Kanuni Sultan Süleyman 17 Ağustos'ta Babadağ'da vaktiyle Selçuklular döneminde bölgeye gelerek yerleşen Sarı Saltuk Baba'nın mezarını ziyaret etti. Yaş önlerine gelindiğinde ise 10 Eylül'de Kırım Hanı I. Sahib Giray komutasındaki 8.000 süvariden oluşan Kırım birliği de Türk ordusuna katıldı.
Kırım süvarileri, Voyvoda Petru'nun bir anlamda ikinci başkenti olarak addedilen Yaş Pazarı civarında olduğunu öğrenince bölgeye taarruz ettiler. Şehir yakılıp birçok esir alınırken, Voyvoda Petru'nun Boğdan birlikleriyle Erdel'e firar ettiği anlaşıldı. Kırım süvarileri Boğdan birliklerinin takibiyle görevlendirildi.
16 Eylül 1538'de Türk ordusu Boğdan Voyvodalığının merkezi olan Suceva'ya ulaştı[3] Kale süratle kuşatma altına alınırken, kalenin komutanı mevcut olanaklarıyla Türk ordusuna direnemeyeceğini anlayınca aman dileyerek teslim oldu. Kaleye saklanmış hazinelere el konurken, burada yedi gün kalan Kanuni Sultan Süleyman da itaatlerini bildirmek için 21 Eylül'de kendisini ziyaret eden Boğdan beylerini kabul etti ve Petro Rareş'in kardeşi Stefan Lacusta'yı yeni voyvoda olarak belirledi.
Ardından İstanbul'a doğru Türk ordusunun başında geri dönüşüne başlayan Padişah, kaçak Voyvoda Rareş'in oğlu Boğdan'ın başının yeni Voyvoda Stefan tarafından kesilerek İstanbul'a gönderildiği haberini aldı. 24 Ekim 1538'de Türk ordusu Edirne'ye ulaşırken, Padişah da yeni Boğdan Voyvodası'nın gönderdiği yıllık vergiyi teslim aldığı gibi, Barbaros Hayreddin Paşa'nın oğlundan 28 Eylül'de Türk donanmasının büyük zaferiyle biten Preveze Deniz Muharebesi'ni tafsilatını dinledi. Kasım başında Türk ordusu İstanbul'a vardı.
Seferin sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kanuni Sultan Süleyman'ın komuta ettiği 13 Sefer-i Hümayundan sekizincisini teşkil eden Karaboğdan Seferi, diğer 12'sinden farklı olarak, yabancı bir ülkeye değil bağlı (metbu) addedilen bir devlete karşı cezalandırma amaçlı düzenlendi.
Türk ordusu ile Boğdan Voyvodalığı arasında kaydadeğer bir çatışma yaşanmamışsa da, Osmanlılar Boğdan üzerindeki hakimiyetlerini sağlamlaştırdılar. Kimi kaynaklara göre, sefer planlanırken tüm Boğdan ülkesinin Osmanlı Devleti'ne ilhak edilmesi de tezekkür edilmişse de, anılan Voyvodalığın statüsü korundu. Bununla birlikte, bugünkü Moldova toprakları (Prut ve Turla [Dinyester] nehirleri arası)ile Ukrayna'nın Karadeniz kıyısındaki bölgelerini oluşturan Bucak arazisi Boğdan'dan koparılarak Osmanlı mülküne ilhak edildi. Bu çerçevede, doğrudan Osmanlı idaresine bağlanan Akkerman, Kili, Bender, İbrail ve Cankirman'da tahrir yapıldı[4] ve bir sancak haline getirildi.[5]
Seferin etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Boğdan Seferi'nin icra edildiği 1538 yılı Osmanlı İmparatorluğu'nun askerî gücünün tepe noktalarından birini teşkil eder. Nitekim, Kanuni Sultan Süleyman ordusunun başında Boğdan'a yürüyüp 16 Eylül'de bu prensliğin başkentini fethederken, Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması da 28 Eylül'de Preveze'de Haçlı donanmasını büyük bir yenilgiye uğratmış, Hadım Süleyman Paşa komutasındaki bir başka filo ise Yemen ve Hadramut'u Osmanlı topraklarına kattıktan sonra Hindistan kıyılarına ulaşarak Portekiz'in elindeki Diu'yu kuşatmıştı.
Kanuni Sultan Süleyman'ın ordusunun başında Boğdan'ı kolaylıkla tahakküm altına alması, Almanya'yla ilişkilerini sürdüren Macar Kralı Zapolya'yı çekingenliğe sürükleyerek Osmanlı Devleti'ne yıllık 300.000 düka altını tutarındaki vergi yükümlülüğünü de içeren bağlılığını yeniden teyid etmesini sağladı.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "A History of the Ottoman Empire to 1730" s. 91
- ^ Bal, Mehmet Akif (2006). Dön Bir Bak Maziye. Gahura Yayıncılık. ISBN 975006125.
- ^ Aksun, Ziya Nur (2006). İslam Tarihi 3/ Osmanlı Padişahları ve 20. Yüzyılda İslam Dünyası. Ötüken Yayıncılık. ISBN 9754375550.
- ^ "Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyûd-u Kadîme Arşiv Kataloğu, s. 83" (PDF). 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
- ^ Uçur, Şaban (2010). Osmanlı Tarihi. Yeni Osmanlılar Yayıncılık. ISBN 6058884106.
- ^ Setton, Kenneth M. (1978). The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume II: The Fifteenth Century (İngilizce). Philadelphia: The American Philosophical Society. s. 444. ISBN 0-87169-127-2.