Claude Farrère
Claude Farrère | |
|---|---|
 Claude Farrère, 1923 | |
| Doğum | Charles Frederick Bargone 27 Nisan 1876 Lyon, Üçüncü Fransız Cumhuriyeti |
| Ölüm | 21 Haziran 1957 (81 yaşında) Paris, Fransa |
| Milliyet | Fransız |
| Meslek | Yazar, gazeteci, subay |
| Organizasyon | Fransız Akademisi |
| Ebeveyn(ler) | Pierre Bargone Henriette Roggers |
| Ödüller | Goncourt Akademisi Edebiyat Ödülü |
Claude Farrère (gerçek adı: Charles Frederick Bargone; 27 Nisan 1876, Lyon - 21 Haziran 1957, Paris) Fransız yazar, asker ve gazeteci.
Yirmi yıl Fransız donanmasında görev yaptı; Pasifik ve Hint okyanuslarında pek çok seyahat yaptı. Konusu İstanbul, Saygon ve Nagasaki'de geçen romanlar yazdı. 1905 yılında yayımlanan Les Civilisés (Uygarlaşanlar) adlı romanla, Goncourt Akademisi Edebiyat Ödülü'nü kazandı. 1935 yılında Fransız Akademisi'ne kabul edildi.
1919 yılında ordudan ayrıldı ve Türk Kurtuluş Savaşı sürecinde, Türkiye'ye cephe alan kendi ülkesi Fransa'ya karşı Türkiye'yi destekleyen yazılar yazdı. "Türk dostu" olarak tanındı. Adı, bir dostluk göstergesi olarak İstanbul'un Sultanahmet semtinde bir caddeye Klodfarer şeklinde Türkçe okunuşuyla verilmiştir.
Yazar, Türk dostu olmanın yanı sıra bir Japon dostu olarak da tanınır. 1905 yılındaki Rus-Japon Savaşı sırasında geçen bir aşk hikâyesini anlatan La Bataille (Savaş) romanı ile tanınır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1876 yılında doğdu. Gerçek adı Fréderic Charles Bargone’dur. Babası bir deniz albayı idi. Uzakdoğu'da görev yapmış olan babasından öğrendikleri sonucu doğu kültürüne ilgisi erken yaşta başladı.[1]
1894 yılında Deniz Akademisi'ne girdi. Okulu bitirdikten sonra Fransız Deniz Kuvvetleri'nde yer aldı, bir yandan da yazarlıkla ilgilendi. 1897'de gazetelerde donanma meseleleri hakkında ilk yazıları yayımlandı; daha sonra gezi notları yazdı.[1] Üslerinden izin almadan yazı yayımlaması mümkün olmadığından önce "Pierre Toulven" takma adını kullandı, daha sonra Claude Farrère adında karar kıldı.
1899 yılında teğmenliğe terfi eden Farrère, doğu ülkelerine birçok seyahat yaptı. 1899'da Japonya'ya 3 günlük seyahatinde Nagazaki'de bulundu.[1] Pierre Loti'nin, Fransız elçiliğine ait Vautour gemisinin kaptanı olarak İstanbul'da bulunduğu 1903-1905 yılları arasında, Claude Farrere de aynı gemide subay olarak görev yaptı.[2]
1904 yılında yayımlanan ilk öykü kitabı Fumée d'opium ile tanındı.[1] 1905 yılında yayımlanan Les Civilisés (Uygarlaşanlar) adlı romanı Goncourt Akademisi Edebiyat Ödülü'ne değer görüldü.
Farrère, 1905 yılındaki Rus-Japon Savaşı sırasında geçen bir aşk hikayesini anlatan La Bataille" (Savaş) adlı romanı ilk defa 1908'de bir gazetede yayımlandı. Çok okunan bu eser iki tiyatro eseri, bir radyo oyunu, iki filme uyarlandı. 1919'da piyasaya sürülen ve halen üretilmekte olan Mitsouko (Japonca:Gizem) adlı parfüm, ismini romandaki Japon kadın karakterinden aldı.[3]
Balkan Savaşları sırasında, Loti'nin daveti sonucu Türkiye lehine siyasî yazılar yazdı. I. Dünya Savaşı'nın öncesinde, destek bulmak amacıyla Paris'e giden Cemal Paşa'nın girişimleri sonucunda kurulan "Türkiye-Fransa Dostluk Cemiyeti" adlı cemiyetin Paris şubesinin yönetim kurulunda yer aldı.[2] Savaştan sonra Loti ile beraber Türkler lehine mücadele etmeyi sürdürdü.[2]
- Milli Mücadele'ye desteği
1918'de kaptan olan Farrère, 1919 yılında binbaşı rütbesinde iken kendisi tamamen edebiyata vermek için ordudan istifa etti.[2][4] 1921 ve 1922 yılında Türk davası lehinde faaliyetlerini daha da yoğunlaştırdı. Kuvvetli bir Türkiye'nin dünyanın stratejik, sosyal ve iktisadi dengesi için gerekli olduğunu savunan aydınlar arasındaydı.[5] Türkiye lehine yazılarından ötürü Le Temps gazetesi eleştirmeni Paul Souday onun hakkında şöyle demiştir: "Cloude Farrére Türksever olmaktan da ileridir; baştan ayağa kadar Türk ve Müslüman'dır. Eserlerine Hicrî yıla göre tarih koymaktadır."[2] Fararre, Türk davası lehindeki çalışmalarından dolayı Pierre Loti'ye Nobel Ödülü'nün verilemediğini belirten bir makaleyi bir Cenevre gazetesinde yayımlandıktan sonra bu yazı TBMM'de gündeme geldi ve 21 Ocak 1922 oturumunda Celal Nuri Bey ve arkadaşlarının önergesiyle bu yazıdan ötürü Cloude Farrére'e teşekkür edilmesi kararlaştırıldı.[6]
Yazar, Ankara'ya gidip Başkumandan Mustafa Kemal Paşa ile görüşmek üzere 15 Haziran 1922'de İstanbul'a geldi. Sirkeci İskelesi'nde coşkulu bir törenle karşılandı. İstanbul'da kaldığı süre içinde Pierre Loti ve Fas konulu iki ayrı konferans verdi; Ankara'da bulunan "Türkiye Matbûât Cemiyeti" tarafından kendisine fahri üyelik verildi; şerefine verilen çeşitli ziyafet ve eğlencelere katıldı. Ankara'ya gitmesi konusunda talebine cevap geç geldiği için kalan sürede Ankara'ya gidemeyeceğini anlayınca, o sırada Kocaeli cephesini teftiş etmekte olan Mustafa Kemal ile İzmit'te görüşme talebinde bulundu. 18 Haziran 1922'de İzmit rıhtımında coşkulu bir törenle karşılandı ve Sultan Abdülaziz için inşa edilmiş av köşkünde kalan Mustafa Kemal ile iki saat görüşme fırsatı buldu. Ertesi sabah binlerce kişiden oluşan halk kitlesinin tezahüratı içinde Mustafa Kemal Paşa ile köşkten istasyona kadar yürüdü ve özel trenle Adapazarı'na kadar onunla birlikte seyahat etti. Adapazarı'nda askeri denetlemede de Mustafa Kemal'e eşlik etti.[7] Sabiha Hanım Kız Mektebi'ni ziyaret ettikten sonra Mustafa Kemal Paşa'yla ikametgâhında birlikte son defa yemek yediler. Yemekten sonra kendisi için hazırlanan özel trenle İzmit'e hareket eden Farrère'ye Mustafa Kemal, üzeri gümüşle işlenmiş bir kırbaç hediye etmiştir.[2]
Ekselsior gazetesinin İstanbul muhabirine verdiği mülâkat, 23 Haziran 1922'de İstanbul'dan ayrılışından sonra yayımlandı. İzlenimlerini "Mustafa Kemal harikulâde bir insandır. İzmir, İstanbul ve Edirne Türklere verilmeli, 1914 yılı sınırları yeniden tesis olunmalıdır. Aksi takdirde harb yeniden başlayacaktır." sözleriyle ifade etti. Le Figaro ve La Galois gibi gazetelerde de izlenimlerini paylaştı. 1922'de "Turquie ressuscitée" adlı uzun makalesi yayımlandı (Bu makale 1930 yılında kitap olarak da yayımlanmıştır).
Millî Mücadele döneminden sonra saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı ve Hilâfetin kaldırılması ile beraber Farrère'nin Mustafa Kemal Paşa ve kurulan yeni rejimle ilgisi kesildi. O, I. Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti'nin varlığını anayasaya bağlı bir sultanlık olarak sürdürmesini, Mustafa Kemal Paşa'nın Abdülmecid'in sadrazamı olmasını arzulamıştı.[2] Cumhuriyet döneminde Türkiye'ye birkaç kez gidip konferanslar verdi ancak eskisi gibi itibar görmedi.[2] Toplam altı kez Türkiye'ye giden Farrère'nin son Türkiye seyahati 1950'de idi.[8]
- Son yılları
Çok üretken bir yazar olan Farrère, hayatı boyunca seksen kadar kitap yazmıştır. Bir o kadar esere önsöz yazmış olması onun yaşadığı dönemdeki ününü ve prestijini gösterir.[1] 1932'de Paris'te düzenlenen küçük bir kitap fuarı ve imza günü sırasında dönemin Fransa cumhurbaşkanı Paul Doumer, La Bataille (Savaş) adlı kitabını ona imzalatmak için beklerken Pavel Gorgulov adlı bir Rus anarşisti tarafından vurularak öldürüldü. Claude Farrere, saldırganın kolunu tutup onunla boğuşmuştur.[9]
Farrère, ülkesinde çok okunan bir yazar olmasına rağmen az sayıda eseri yabancı dillere çevrildi. Kitapları en çok Rusçaya çevrildi. 1935 yılında Fransız Akademisi'ne kabul edildi.
1938'de Japonya'yı ikinci kez ziyaretinde Kobe limanında törenle karşılandı. Yazar, 21 Temmuz 1957'de 81 yaşında Paris'te öldü.
İstanbul'da bir caddeye adı Klodfarer olarak Türkçe okunuşuyla verilmiştir.[10] Paris'te ve Fransa'nın başka kentlerinde de adını taşıyan cadde ve sokaklar vardır.
Yazarın bibliyografyası
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gutenberg Projesi'nde Claude Farrère çalışması İngilizce24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
- M. Kemal'in Farrère ile ilgili konuşması. Hâkimiyet-i Milliye gazetesi 20.6.1922 13 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Molodyako, V.E. "Claude Farrere's Japan: country and its policy through eyes of French intellectual". Yearbookjapan.ru sitesi, 1 Nisan 2020. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ a b c d e f g h Güven, Cemal. "Millî Mücadele Döneminde Fransız Yazarı Claude Farrere" (PDF). Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ Aydın, Raşit. "Guerlain – Mitsouko (1919)". Parfummeraki.com sitesi, 6 Kasım 2013. 14 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ "İngilizce Vikipedi". 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2009.
- ^ Kalelioğlu, Oğuz. "1918-1930 Türk-Yunan ilşkileri" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yüksek lisans tezi, 2007. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ "TBMM Zabıt Ceridesi Yüz kırk sekizinci içtima" (PDF). 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ Fotoğraflarla Ataturk (Atatürk en Photos / Atatürk with Photos). AKMED Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü. Kasım 1998. ss. 30-31.
- ^ Dağıstan, Adil. "Türk Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türk-Fransız Yakınlaşmasında Claud Farrere'nin Rolü". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 15, Sayı 44, Yıl 1999. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ "1932 Paris suikastı". Takvim.com.tr, 12 Ocak 2013. 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ "Fransızca Vikipedi". 12 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2009.
