Carlo Goldoni

Carlo Goldoni
	; ritrato int'el 1757 sirca, de Alessandro Longhi
Biografia
Nasimènto	25 de febraro del 1707 ; Venèsia (Itàlia)
Morte	6 de febraro del 1793 (85 ani); Parize
Dati personałi
Formasion	Università degli Studi di Modena e Reggio Emilia (it) ; Università de Pàdova ; Università de Pavia
Atività
Canpo de laoro	Teatro, literatura, dramma (it) , pròza e Poexia
Posto de laoro	Venèsia
Ocupasion	dramaturgo, poeta zurista, poeta, diretor, tradutor, libretista, senezador, scritor, prozator
Menbro de	Accademia dell'Arcadia (it)
Scołaro	Elisabetta di Borbone-Francia (it)
Pseudònemo	Polisseno Fegejo
Òpara
	Òpare in rezalto (1743) La donna di garbo (it) ; (1745) Il servitore di due padroni (it) ; (1750) Il bugiardo (it) ; (1752) La locandiera (it) ; (1755) Lo speziale (it) ;
Fameja
Cògnuze	Nicoletta Connio (it) ; Nicoletta Connio (it) (1736–)

Carlo Osvaldo Goldoni (25 de febraro 1707 - 6 de febraro 1793) el xe stà un dramaturgo, scritor e avocato vèneto, e on dei pì grandi dramaturghi europei de senpre. El scrìvea soratuto in łéngua vèneta, ma el ga fato uxo anca del francexe e del tałian.

En serte so ópare el ga utiłizà on mucio i personaji de ła Comedia De l'Arte, ła cuał ła ga dominà ła sena in chel tenpo (come Il servitore di due padroni co Arlechin e Brighela); parò in generałe el ga reasionà contro sto stiłe, pa dar special rełevanxa a ła descrision dei personaji e łe çircostanxe che łe roda torno la asion.

Goldoni el ga cołaborà co Baldasare Galupi inte on gran númaro de ópare. I so libreti łi xe stà posteriormente inpiegà par st'altri conposidori. Uno de sti ki el xe stà Joseph Haydn co ła ópara "El Mondo de ła łuna". Ała fin de ła so cariera, quando se gà trasferìo a Parigi par dirixare ła comèdie-italienne, gà conposto do ópare anca in fransexe: Le bourru bienfaisant e L'avare fastueux.

El mejo de łe so ópare in łéngua italiana łe xe: El Cafè (del 1750), Ła locandiera e El ventajo.

Ópare in venessian

Goldoni gà scrito numeroxe e famoxe ópare anca in lengua vèneta, cui riportemo łe pì inportanti.

El canpiello

Comedia corałe che nara i diversi momenti de ła vita quotidiana del popoło inte na piassa picenina venessiana.

I rusteghi

Comedia in łéngua vèneta, ła xe stà rapresentà pà ła prima olta a Venesia al teatro San Luca verso ła fin del carnevałe del 1760 e publicà inte ło steso ano. Raprexenta el picenin e sereno mondo borghexe conposto da quatro veci rusteghi, ostiłi al prexente e ligài a i antighi vałori del mondo mercantiłe. In contrapoxision, un grupo de done e de xovani che i sente el riciamo del prexente, de ła xoia de vivare e de ła fełisità, raprexentà dal carnevałe. Tuto xe xùga sol conflito generasionałe, che vede el trionfo dei xovani.

Łe barufe chiozote

Goldoni prexenta ła vita dei pescadori de Cióza, i łori amori, i łori problemi quotidiani, i łori scontri e łe łoro teneresse; l'exata imitasion de ła natura se rexe qui sull'uxo del steso diałeto de Cióz a e se anima de un'intensa nostalxia: segna el trionfo del popoło minuto, de łe so tradission, del so linguajio fato de batute brevi e senplisi, soło aparentemènte caxuałi, inte el xiro arioxo de petegołessi che i se adensa in tenpesta fin al proronpare de ła barufa intrà łe fèmane.

Sior Todero brontolon

Comedia in tre ati in łéngua vèneta raprexentà pà ła prima olta al teatro San Luca. Ła comedia xe contraposta da un vecio pitosto brontołon (come sugerisce el titoło) che vołe a tuti i costi far el paron de caxa e savér tuto de tuti (grasie al so servo Gregorio), e da un matrimonio (nò fasiłe da portar a termine) tra Zanetta (fioła del fioło del paron) e tra un cavałiere venessian.

Una de łe ultime sere de carnovałe

Ópara pitosto autobiografega. Domenica, fiòła de Zamaria, raprexenta ła comedia riformada, xe inamorà de Anzoletto, łù contracanbia, ła spoxerà portandoseła apreso in Moscovita asieme al pare Zamaria novo spoxo de madame Gatteau, sinboło de ła comédie italienne, che gaveva insidià Anzoletto, sperando de 'verlo tuto par sé.

Altri progeti

Wikisource el detien na voxe dedegada a Carlo Goldoni
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Carlo Goldoni
Scholia el detien schemi gràfeghi so Carlo Goldoni

Ligadure forèste

Aprofondimento biografico su Carlo Goldoni
Biografia e Studi critici Archivià il 29 de disenbre 2005 in Internet Archive.

Carlo Goldoni, Drammi par muxica
Carlo Goldoni in t'i archivi del Piccolo Teatro de Milan Archivià il 7 de majo 2006 in Internet Archive.

Opere di Carlo Goldoni, testi co concordanse, lista de łe parołe e lista de ła frequensa
La locandiera di Carlo Goldoni Archivià il 6 de lujo 2007 in Internet Archive.

, anàłixi del'opera

Controło de autorità	VIAF (EN) 44299511 · ISNI (EN) 0000 0001 2096 0234 · El vałore CFIV006378 de SBN no el xe mija bon. · Europeana agent/base/59901 · LCCN (EN) n79046263 · GND (DE) 118540505 · BNF (FR) cb11905320h (data) · BNE (ES) XX1159095 (data) · ULAN (EN) 500244990 · NLA (EN) 35131576 · CERL cnp01259373 · NDL (EN, JA) 00441182 · WorldCat Identities (EN) n79-046263