Астрыд Ліндгрэн

Астрыд Ліндгрэн
Астрыд Ліндгрэн
	шведск.: Astrid Anna Emilia Lindgren
	; Астрыд Ліндгрэн (1960)
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	Астрыд Анна Эмілія Эрыксан (шведск.: Astrid Anna Emilia Ericsson)
Дата нараджэння	14 лістапада 1907[…]
Месца нараджэння	Вімербю, Швецыя;
Дата смерці	28 студзеня 2002[…] (94 гады)
Месца смерці	Стакгольм, Швецыя;
Пахаванне	Vimmerby Cemetery[d];
Грамадзянства	Швецыя;
Бацька	Samuel August Ericsson[d]
Маці	Hanna Ericsson[d]
Муж	Стурэ Ліндгрэн[d]
Дзеці	Ларс Ліндгрэн[d] і Karin Nyman[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	Шведская пісьменніца
Гады творчасці	1944-1981
Жанр	дзіцячая літаратура, казка
Мова твораў	шведская мова
Дэбют	Брыт-Маргарэт выказвае душу
Грамадская дзейнасць
Партыя	Сацыял-дэмакратычная партыя Швецыі;
Член у	Samfundet De Nio[d];
Прэміі	Nils Holgersson Plaque[d] (1950) Svenska Dagbladet Literature Prize[d] (1945) Expressens Heffaklump[d] (1970) Selma Lagerlöf Prize[d] (1986)
Узнагароды	Швед года за мяжой[d] (1997) Deutscher Jugendliteraturpreis[d] (1956) прэмія «За правільны лад жыцця»[d] (1994) Прэмія міру кнігагандляроў Германіі (1978) Zilveren Griffel[d] (1983) Lisebergsapplåden[d] (1985)
Подпіс
astridlindgren.com (шведск.) (ням.) (англ.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы
	Цытаты ў Вікіцытатніку

Астрыд Лі́ндгрэн (шведск.: Astrid Lindgren; 14 лістапада 1907, Вімербю, Швецыя — 28 студзеня 2002, Стакгольм) — шведская дзіцячая пісьменніца.

Біяграфічныя звесткі

Астрыд нарадзілася на хутары Нэс, ля горада Вімербю ў правінцыі Смоланд на поўдні Швецыі, у сям’і фермераў Эрыксанаў. Мела старэйшага брата Гунара і дзвюх малодшых сясцёр Сціну і Інгегерд. Пазней вясёлыя дзіцячыя ўспаміны знайшлі месца ў яе творах.

Калі Астрыд было 13 год, рэдактар гарадской газеты Вімербю — «Вімербю тыднінг» — узяў яе на валанцёрскую працу ў рэдакцыю. Так пабачыў свет першы артыкул будучай пісьменніцы — «На нашым хутары». У шаснаццаць гадоў Астрыд атрымала сталую працу ў газеце. Друкавала тэатральныя рэцэнзіі і рэкламныя тэксты, адказвала на тэлефоныя званкі. Праз 2 гады Астрыд сышла з газеты — дзеля «пошуку шырэйшай працоўнай прасторы», як пазначыў рэдактар газеты Рэйнхальд Блумберг у пасведчанні аб звальненні спадарыні Астрыд Эрыксан. Сапраўднай жа прычынай звальнення была цяжарнасць васемнаццацігадовай журналісткі. Бацькам будучага дзіцяці быў сам рэдактар газеты «Вімербю тыднінг». Саракадзевяцігадовы спадар Блумберг закахаўся ў маладую дзяўчыну і прапанаваў ёй злучыць жыццёвыя шляхі. Астрыд адмовілася.

Каб выратаваць сям’ю ад ганьбы, цяжарная Астрыд мусіла пакінуць родныя мясціны. Спачатку яна вучылася на сакратарку ў Стакгольме, пасля пераехала ў Данію, дзе ананімна нарадзіла сына Ларса. Там, у Капенгагене, была адзіная на той час у Паўночнай Еўропе медыцынская ўстанова, дзе можна было нарадзіць дзіця, не рэгіструючы, як завуць маці. Астрыд, як маці-адзіночка, не мела матэрыяльных магчымасцей, каб утрымліваць сына, і таму прыняла рашэнне пакінуць Ларса прыёмнай маці, датчанцы спадарыні Стэвенс. Сама ж яна вярнулася ў Стакгольм, зноў пайшла ў сакратаркі і старалася як мага часцей адведваць сына ў Капенгагене. Праз 3 гады ў спадарыні Стэвенс пачаліся сур’ёзныя праблемы са здароўем, і Астрыд мусіла забраць сына да сябе ў маленькі пакойчык, які здымала ў Стакгольме.

На пачатку 1930-х Астрыд працавала сакратаркай у каралеўскім аўтамабільным клубе, дзе і пазнаёмілася са сваім начальнікам і будучым мужам Стурэ Ліндгрэнам. Спадар Ліндгрэн, які быў на 9 гадоў старэйшы за Астрыд, пакінуў сваю першую жонку з маленькай дачкой і ажаніўся з будучай пісьменніцай. У іх нарадзілася дачка Карын. Калі спадару Ліндгрэну было 53 гады, ён раптоўна памёр, Астрыд засталася ўдавою з двума дзецьмі. Больш яна замуж не выходзіла.

Траюрадная пляменніца Астрыд з боку яе брата Гунара — вядомая ў Швецыі пісьменніца дэтэктываў Карын Альвтэген.^[8]

Творчасць

Гісторыі пра Піпі Доўгуюпанчоху, якія Астрыд расказвала сваёй дачцэ Карын і яе сябрам, у 1944 пісьменніца падаравала ў запісаным выглядзе дачцэ на дзень нараджэння. Такім чынам казка пра рудую дзяўчынку, якая жыла разам з малпай і канём і не падпарадкоўвалася ніякім абмежаванням, трапіла ў друк. І пачалася кар’ера казачніцы.

За 1944—1950 Астрыд Ліндгрэн склала трылогію пра Піпі Доўгуюпанчоху, дзве аповесці пра дзяцей з Бюлербю, тры кніжкі для дзяўчынак, дэтэктыў, два зборнікі казак, зборнік песень, чатыры п’есы і дзве кніжкі-малюнкі. Астрыд Ліндгрэн была надзвычай рознабаковым аўтарам, гатовым да эксперыментаў у розных жанрах.

У 1946, 1951 і 1953 выйшла яе трылогія пра дэтэктыва Кале Блюмквіста. У 1954 Астрыд Ліндгрэн напісала першую з трох казачных аповесцей — «Міо, мой Міо!». У наступнай трылогіі расказала аб прыгодах хлопчыка і Карлсана, які жыве на даху (1955, 1962, 1973).

У яе творах узняты праблемы дабра і зла, дэмакратыі і тыраніі, цудоўнага і рэальнага, узаемаадносін дзіцячай асобы з дарослымі. Яны поўныя гумару і ўвасабляюць дзіцячае, непасрэднае ўспрыманне людзей і свету.^[9]

Ідэальныя адносіны дарослых і дзяцей — гэта бязмежнае пытанне, лічыла пісьменніца, але самае галоўнае — «дарослыя не павінны ні пры якіх абставінах абражаць дзяцей словам, а тым больш дзеяннем»^[10].

Узнагароды

За свае літаратурныя заслугі Астрыд Ліндгрэн атрымала медаль Ханса Крысціяна Андэрсена — адну з самых прэстыжных прэмій свету ў галіне дзіцячай літаратуры, Вялікі залаты медаль Шведскай акадэміі, Медаль імя Талстога ў Маскве, прэмію Right Livelyhood Award — «альтэрнатыўную Нобелеўскую прэмію» за спрыянне гарманічнаму развіццю чалавецтва.

Ушанаванне памяці

Расійская Акадэмія навук назвала яе імем астэроід нумар 3204, а шведскі парламент заснаваў літаратурную прэмію памяці Астрыд Ліндгрэн, памерам 500000 еўра.

Беларускія пераклады

Браты Львінае Сэрца / Перакл. з швед. С. Лузгіной і Т. Лукшы. — Мн., 1997 (Школьная бібліятэка).
Лота / Перакл. з швед. С. Лузгіной і Т. Лукшы.
Усе нашы дзеці з Булербю / Перакл. са швед. Л. Баршчэўскага. — Вільня, 2000.
Малы і Карлсан-з-даху / Перакл. са швед. Ю. Жалезкі. — Мн., 2007.
- Малы і Карлсан, які жыве на даху: [казачная аповесць: для малодшага і сярэдняга школьнага ўзросту] / Астрыд Ліндгрэн. — Мінск : Папуры, 2019. — 166, [1] с.
- Карлсан прылятае зноў: [казачная аповесць: для малодшага і сярэдняга школьнага ўзросту] / Астрыд Ліндгрэн. — Мінск : Папуры, 2019. — 190, [1] с.
- Карлсан хітруе зноў: [казачная аповесць: для малодшага і сярэдняга школьнага ўзросту] / Астрыд Ліндгрэн. — Мінск : Папуры, друк 2019 (макет 2020). — 203, [4] с.
Піпі Доўгаяпанчоха / Перакл. са швед. Д. Плакса. — Мн., 2008.
- Піпі Доўгая Панчоха: [аповесць: для сярэдняга школьнага ўзросту] / Астрыд Ліндгрэн. — Мінск : Папуры, друк 2020. — 164, [3] с.
- Піпі Доўгая Панчоха падымаецца на борт: [аповесць: для сярэдняга школьнага ўзросту] / Астрыд Ліндгрэн. — Мінск : Папуры, друк 2020. — 157, [2] с.
- Піпі Доўгая Панчоха ў Ціхім акіяне: [аповесць для сярэдняга школьнага ўзросту] / Астрыд Ліндгрэн. — Мінск : Папуры, друк 2021. — 147, [4] с.
Роня, дачка разбойніка: аповесць: [для сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту] / Астрыд Ліндгрэн. — Мінск : Пазітыў-цэнтр, 2020. — 192, [1] с. — (Серыя «Добрая кніга»).
Ліс і Гном: [для чытання дарослымі дзецям] / Астрыд Ліндгрэн, Эва Эрыксан. — Мінск : Кандрусевіч Надзея, 2021. — 29 с.
Каляды ў Булербю: [апавяданне: для чытання дарослымі дзецям] / Астрыд Ліндгрэн, Ілон Вікланд. — Мінск : Кандрусевіч Надзея, 2021. — [29] с.

Зноскі

↑ ^а ^б Astrid Lindgren // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^а ^б https://web.archive.org/web/20171006140953/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/astrid-lindgren
↑ Minnet lever efter Astrid Lindgren — 2002. — ISSN 1103-9388 Праверана 11 жніўня 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3297718"></a>
↑ I Astrids fotspår Праверана 11 жніўня 2021.
↑ Astrid Lindgren
↑ Lindgren, Astrid Anna Emilia // Sveriges dödbok 1830–2020 — 8 — Sveriges Släktforskarförbund, 2021. Праверана 21 сакавіка 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110037048"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10685961"></a>
↑ ^а ^б http://www.samfundetdenio.se/
↑ "My great aunt" by Karin Alvtegen
↑ Е. Лявонава (1999)
↑ sb.by

Літаратура

Лявонава Е. Ліндгрэн // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).

[_206c8d72cf5b7e3d-1] а ^б Astrid Lindgren // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_57c652c2dd1a369c-2] а ^б https://web.archive.org/web/20171006140953/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/astrid-lindgren

[_a2b6fc3a33bb1f79-3] Minnet lever efter Astrid Lindgren — 2002. — ISSN 1103-9388 Праверана 11 жніўня 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3297718"></a>

[_2104b8b3595ade5d-4] I Astrids fotspår Праверана 11 жніўня 2021.

[_646b56540f1c6443-5] Astrid Lindgren

[_fa79e04a65c4c1e4-6] Lindgren, Astrid Anna Emilia // Sveriges dödbok 1830–2020 — 8 — Sveriges Släktforskarförbund, 2021. Праверана 21 сакавіка 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110037048"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10685961"></a>

[_78619962aed193e8-7] а ^б http://www.samfundetdenio.se/

[8] "My great aunt" by Karin Alvtegen

[9] Е. Лявонава (1999)

[10] sb.by

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Лаўрэаты Прэміі імя Х. К. Андэрсена
пісьменнікі	Элінар Фарджон (1956) Астрыд Ліндгрэн (1958) Эрых Кестнер (1960) Мейндэрт Дэ Ёнг (1962) Рэнэ Гіё (1964) Тувэ Янсан (1966) Джэймс Крус і Хасэ-Марыя Санчас-Сільва (1968) Джані Радары (1970) Скот О’Дэл (1972) Марыя Грыпэ (1974) Сесіль Бёдкер (1976) Пола Фокс (1978) Богуміл Ржыха (1980) Ліжыя Бажунга (1982) Крысцінэ Нёстлінгер (1984) Патрысія Райтсен (1986) Ані Шміт (1988) Турмуд Хаўген (1990) Вірджынія Гамільтан (1992) Міціо Мадо (1994) Уры Орлеў (1996) Кэтрын Патэрсен (1998) Ана Марыя Машаду (2000) Эйдэн Чэмберс (2002) Марцін Уодэл (2004) Маргарэт Махі (2006) Юрг Шубігер (2008) Дэвід Алманд (2010) Марыя Тэрэса Андруэта (2012) Нахоко Уэхасі (2014) Цао Вэньсюань (2016) Эйко Кадано (2018) Жаклін Вудсен (2020) Мары-Од Мюрай^[fr] (2022) Хайнц Яніш^[de] (2024)
мастакі -ілюстратары	Алоіс Карыджат (1966) Іржы Трнка (1968) Морыс Сендак (1970) Іб Спанг Ольсен (1972) Фаршыд Месгалі (1974) Таццяна Маўрына (1976) Свенд Ота С. (1978) Суэкіці Акаба (1980) Збігнеў Рыхліцкі (1982) Міцумаса Ано (1984) Роберт Інгпен (1986) Душан Калаі (1988) Лісбет Цвергер (1990) Квета Пацовска (1992) Ёрг Мюлер (1994) Клаус Энсікат (1996) Томі Унжэрэр (1998) Энтані Браўн (2000) Квенцін Блейн (2002) Макс Велцёйс (2004) Вольф Эрлбрух (2006) Раберта Іначэнці (2008) Юта Баўэр (2010) Пётр Сіс (2012) Ражар Мело (2014) Сусана Бернер (2016) Ігар Алейнікаў (2018) Альберціна (2020) Сьюзі Лі^[ko] (2022) Сідні Сміт^[en] (2024)