(28978) Ixion

(28978) Ixion
	Ixioni eginiko argazkia
Aurkikuntza;
Aurkitzaileak;	Deep Ecliptic Survey
Data	2001eko maiatzaren 22
Izendapenak	2001 KX76
Kategoria;	Planeta nano izateko hautagai; Kuiper gerrikoko objektu; Plutino
Elementu orbitalak;
Goranzko nodoaren luzera	71,0268°
Makurdura orbitala	19,6134°
Periastroaren argumentua	299,6294°
Ardatzerdi handia	39,5391 UA
Eszentrikotasuna	0,2412
Batez besteko anomalia	264,7279°
Elementu orbital eratorriak;
Garaia;	2005 urtarrilaren 30
Periastroa edo perihelioa	30,0009 UA
Apoastroa edo afelioa	49,0773 UA
Orbita periodo siderala	248,6269 urte
Hurrengo perihelioa	2070ean
Sateliteak	Momentuz, bat ere ez
Ezaugarri fisikoak;
Masa	Daturik gabe
Dimentsioak	<822 km
Dentsitatea	Daturik gabe g/cm3
Diametroa	620 km
Biraketa periodoa	12.4 ordu (0.51666666666667 egun)
Magnitude absolutua;	3.6 · 3.828±0.039
Geometria-albedoa	0.141±0.011
Tenperatura	- °C

Artikulu hau gure eguzki-sistemako argizagiari buruzkoa da, mitologiako pertsonaiari buruzkoa hurrena: Ixion.

(28978) Ixion (bere behin behineko izena 2011 KX₇₆) Kuiper gerrikoko argizagi bat da, zehatzago esanda, plutino bat. 2001eko maiatzaren 22an aurkitu zen, Deep Ecliptic Survey-ri (euskaraz, Barne Ekliptika Neurketa) eskerrak. Bere izenari dagokionean, mitologia grekoko Ixion Tesaliako heroiari zor dio.

Plutonen antzera, Ixion ez da planetatzat hartzen, baina planeta nano izateko hautagaien zerrendan dago, Nazioarteko Astronomia Elkartearen (IAU) onespenaren zain.

Ezaugarri nagusiak

Ixionen diametroaren kalkuluak, hauek egiteko oinarritzat hartzen den albedoaren araberakoak dira emaitzak.

Ixion gorri samarra da (5000 Quaoar baino apur bat gehiago) eta cubewano ertain gorriek baino albedo handiagoa dauka.^[1]

Azkeneko espektroskopia-emaitzen arabera, Ixionen gainazala karbono ilunaren eta uraren klatratoek erradiazio bidez sortutako heteropolimero baten arteko nahasketak osatuta egon behar duela uste dute zientzialariek. Nahasketa honetan ere zenbait konposatu organiko badira eta orokorrean, nahasketari Tolina izena jartzen zaio (ingelesezko tholin hitzetik eratorria). Varuna argizagiak ez bezala, Ixionek infragorriekin behatuta ez du uhin luzeekiko aparteko islapenik (makurdura espektral gisa izendatzen da) erakusten.

Bere aurkikuntza gauzatu zen urtean, Ixion aparteko gorputz bat bezala hartu zen, izan ere, Neptunoz haraindiko objektuen artean, Plutonen ondoren, aurkitu zen bigarren argizagirik handiena bezala hartu zen, egin ziren aurreikuspenek Zeres planeta nanoa baino handiagoa zela baieztatzen zutelako.^[2] Aurreikuspen horiek Ixionen diametroak 1000 km-koa baino handiagoa behar zuela izan zioten.^[3] Zehaztasuna falta zitzaien ordea, azkeneko aurreikuspenen arabera, Ixionek albedo altua du,^[4] baina Zeres baino txikiagoa da. Herschel Espazio-teleskopioak eta Spitzer Espazio-teleskopioak espektroaren urruneko infragorriak baliatuz eginiko azken behaketek diotenez, mintzatzen ari garen planeta nanoaren diametroa 620 kilometro ingurukoa da.^[5]

Very Large Telescope (VLT) teleskopioak kometa-aktibitatearen azterketak egin dizkio Ixioni, baina ez dio inolako komarik atzeman. Egun, Ixion Eguzkitik 41 UAra dago, zenbait hipotesiren arabera, planeta nanoa bere periheliotik hurbilago egotean, koma bat edo behin-behineko atmosfera bat eratu lezake.^[6]

Orbita

Ixion eta Plutonek orbita berdinak jarraitzen dituzte baina era desberdinetan orientatuta: Ixionen perihelioa ekliptikaren azpian dagoen bitartean, Plutonena honen gainetik dago. Neptunorekiko erresonantzian mantentzen diren gainerako gorputzek ez duten joera bat dute aipatutako bi argizagiek; Ixion Plutonengana hurbiltzen denean, hogei gradu baina gutxiagoko distantzia angeluarrarekin egiten du. 2010eko hamarkadan, Ixion ekliptika beheranzko norabidean zeharkatzen ari da eta bere hurrengo periheliora 2070ean iritsiko da. Plutonen azkeneko perihelioa 1989an izan zen eta jada, ekliptikarantz jaisten ari da.

Izena

Greziar mitologiako Ixion Lapiten errege eta Tesaliako heroiarengandik datorkio izena argizagiari. Ixion Herarekin, Zeusen emaztearekin, maiteminduta zegoen. Zeusek baina, bere asmoak igarri zituen eta Nefele lainoa sortu zuen, hala, Heraren itxura hartu eta Ixion beregana erakartzeko, Zentauroen arraza sortaraziz. Bere zitalkeriak edo krimenak zirela eta, Ixion zigortua izan zen. Olinpotik kanporatu, tximista batekin kolpatu eta azpimundura bidali zuten, bertan betirako suzko gurpil batean lotuta egon zedin.^[7] Ofizialki, 2002ko martxoaren 28an ezarri zitzaion izen hau planeta nanoari.^[8]

Erreferentziak

↑ Marchi, S.; Lazzarin, M.; Magrin, S.; Barbieri, C.. (2003-09-01). «Visible spectroscopy of the two largest known trans-Neptunian objects: Ixion and Quaoar» Astronomy and Astrophysics 408: L17–L19. doi:10.1051/0004-6361:20031142. ISSN 0004-6361. (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).
↑ «CNN.com - New object deemed largest minor planet - August 24, 2001» edition.cnn.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).
↑ «Beyond Pluto: Max-Planck radioastronomers measure the sizes of distant minor planets» www.spaceref.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).
↑ «TNO/centaur diameters, albedos, and densities» www.johnstonsarchive.net (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).
↑ (Ingelesez) «“TNOs are Cool”: A survey of the trans-Neptunian region» (PDF) Astronomy & Astropysics (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).
↑ «AstDyS» hamilton.dm.unipi.it (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).
↑ «(28978) Ixion» Dictionary of Minor Planet Names (Springer Berlin Heidelberg): 884–884. ISBN 9783540002383. (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).
↑ «MPC/MPO/MPS Archive» minorplanetcenter.net (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Ixionen fitxa teknikoa JPLn. (Ingelesez)

Datuak: Q15591
Multimedia: 28978 Ixion / Q15591

[1] Marchi, S.; Lazzarin, M.; Magrin, S.; Barbieri, C.. (2003-09-01). «Visible spectroscopy of the two largest known trans-Neptunian objects: Ixion and Quaoar» Astronomy and Astrophysics 408: L17–L19. doi:10.1051/0004-6361:20031142. ISSN 0004-6361. (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

[2] «CNN.com - New object deemed largest minor planet - August 24, 2001» edition.cnn.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

[3] «Beyond Pluto: Max-Planck radioastronomers measure the sizes of distant minor planets» www.spaceref.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

[4] «TNO/centaur diameters, albedos, and densities» www.johnstonsarchive.net (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

[5] (Ingelesez) «“TNOs are Cool”: A survey of the trans-Neptunian region» (PDF) Astronomy & Astropysics (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

[6] «AstDyS» hamilton.dm.unipi.it (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

[7] «(28978) Ixion» Dictionary of Minor Planet Names (Springer Berlin Heidelberg): 884–884. ISBN 9783540002383. (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

[8] «MPC/MPO/MPS Archive» minorplanetcenter.net (Noiz kontsultatua: 2019-01-19).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

i e a Neptunoz haraindiko objektuak
TNO motak	Disko sakabanatukoak • Cubewanoak • Plutinoak • Sednoideak • Twotinoak
Planeta nanoak	Pluton • Eris • Haumea • Makemake • Orcus • Quaoar • Ixion • Varuna
Sateliteak	Karonte • Nix • Kerberos • Hidra • Styx • Disnomia • Namaka • Hiʻiaka • S/2015 (136472) 1 • Vanth Sednoideak: Sedna • 2012 VP₁₁₃ Besteak: Kuiper gerrikoa • Hillsen hodeia • Oorten hodeia • Bederatzigarren planeta