Jump to content

Հանս Գեորգ Գադամեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հանս Գեորգ Գադամեր
գերմ.՝ Hans-Georg Gadamer
Ծնվել էփետրվարի 11, 1900(1900-02-11)[1][2][3][…] Մարբուրգ, Գիսսեն, Հեսսեն, Գերմանիա[4]
Մահացել էմարտի 13, 2002(2002-03-13)[1][5][2][…] (102 տարեկան) Հայդելբերգ, Կարլսրուեի ադմինիստրատիվ օկրուգ, Բադեն-Վյուրթեմբերգ, Գերմանիա[4]
ԳերեզմանՀայդելբերգ
Բնակության վայր(եր)Գերմանիա
Քաղաքացիություն Գերմանիա
Մասնագիտությունփիլիսոփա և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Հայդելբերգի համալսարան, Ֆրանկֆուրտի Գյոթեի անվան համալսարան, Մարբուրգի համալսարան և Լայպցիգի համալսարան
Գործունեության ոլորտփիլիսոփայություն, էսթետիկա, Գոյաբանություն, իմացաբանություն և լեզու
Պաշտոն(ներ)Աթենքի ակադեմիայի անդամ
ԱնդամակցությունՍաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Լեզվի և պոեզիայի գերմանական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Հայդելբերգի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4]
Ալմա մատերՎրոցլավի համալսարան (1919), Մարբուրգի համալսարան (1922) և Մարբուրգի համալսարան[6]
Գիտական աստիճանդոկտորի աստիճան[7] (1922)
Տիրապետում է լեզուներինգերմաներեն[1][8]
Գիտական ղեկավարՊաուլ Նատորպ[6], Nicolai Hartmann?[6], Մարտին Հայդեգեր[6] և Paul Friedländer?[6]
Եղել է գիտական ղեկավարRüdiger Bubner?[6] և Jorge Rivera Cruchaga?
Ազդվել էՄարտին Հայդեգեր[9], Պլատոն[9], Արիստոտել[9], Իմանուիլ Կանտ[9], Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել[9], Սյորեն Կիերկեգոր, Ֆրիդրիխ Դանիել Էռնստ Շլայերմախեր, Վիլհելմ Դիլթայ և Էդմունդ Հուսերլ
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Käte Gadamer?
ՀայրJohannes Gadamer?
ՈւսուցիչՄարտին Հայդեգեր, Richard Hönigswald?, Պաուլ Նատորպ և Nicolai Hartmann?
 Hans-Georg Gadamer Վիքիպահեստում

Հանս-Գեորգ Գադամեր ( /ˈɡɑːdəmər/ փետրվարի 11, 1900(1900-02-11)[1][2][3][…], Մարբուրգ, Գիսսեն, Հեսսեն, Գերմանիա[4] - մարտի 13, 2002(2002-03-13)[1][5][2][…], Հայդելբերգ, Կարլսրուեի ադմինիստրատիվ օկրուգ, Բադեն-Վյուրթեմբերգ, Գերմանիա[4]),  մայրցամաքային փիլիսոփայության ավանդույթի գերմանացի փիլիսոփա, որն առավել հայտնի է հերմենևտիկայիում 1960 թվականի իր magnum opus-ով` «Ճշմարտություն և մեթոդ: Փիլիսոփայական հերմենևտիկայի հիմունքները» (Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik) հիմնարար աշխատությամբ:

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գադամերը ծնվել է Մարբուրգում (Գերմանիա)[11]: Հայրը` Յոհաննես Գադամերը (1867–1928)[11] դեղագործական քիմիայի պրոֆեսոր էր, ով հետագայում նաև եղել է Մարբուրգի համալսարանի ռեկտորը։ Հանս Գեորգը մեծացել է որպես բողոքական քրիստոնյա[12]: Նա դիմադրելով բնական գիտություններով զբաղվելու հոր հորդորներին` ավելի ու ավելի սկսել է հետաքրքրվել հումանիտար գիտություններով: Մայրը՝ Էմմա Կարոլին Յոհաննա Գեյզեն (1869–1904) մահացել է շաքարախտից, երբ Հանս-Գեորգը չորս տարեկան էր, և նա ավելի ուշ ենթադրել է, որ դա կարող էր ազդել գիտական ուսումնասիրություններով չզբաղվելու իր որոշման վրա։ Կանադացի փիլիսոփա Ժան Գրոնդինը (1955) նկարագրում է Գադամերին որպես իր մոր մեջ «հոր երկաթյա բռունցքի բանաստեղծական և գրեթե կրոնական նմանակը»[11]:

Գադամերը չի ծառայել Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ վատառողջության պատճառով[11] և նմանապես ազատվել է ծառայելուց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ պոլիոմելիտի պատճառով[11]:

Կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետագայում նա դասականներ և փիլիսոփայություն է ուսումնասիրել Բրեսլաուի համալսարանում[11] Ռիչարդ Հյոնիգսվալդի ղեկավարությամբ, բայց շուտով վերադարձել է Մարբուրգի համալսարան՝ սովորելու նեոկանտյան փիլիսոփաներ Փոլ Նատորպի (նրա դոկտորական թեզի խորհրդատու) և Նիկոլայ Հարթմանի մոտ։ 1922 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն «Հաճույքի էությունը Պլատոնի երկխոսություններում» ( Das Wesen der Lust nach den Platonischen Dialogen) թեմայով[13]:

Դրանից կարճ ժամանակ անց Գադամերը տեղափոխվել է Ֆրայբուրգի համալսարան և սկսել սովորել Մարտին Հայդեգերի մոտ, ով այն ժամանակ խոստումնալից երիտասարդ գիտնական էր, ով դեռ չէր ստացել պրոֆեսորի կոչում: Նա մտերմացել է Հայդեգերի հետ, և երբ Հայդեգերը պաշտոն է ստացել Մարբուրգի համալսարանում, Գադամերը հետևել է նրան այնտեղ, որտեղ նա դարձել է Լեո Շտրաուսի, Կառլ Լյովիթի և Հաննա Արենդտի ուսանողներից մեկը։ Հենց Հայդեգերի ազդեցությունն էր, որ Գադամերի մտածողությանը տվել է իր առանձնահատուկ դերը և հեռացրել նրան Նատորպի և Հարթմանի ավելի վաղ նեոկանտյան ազդեցություններից: Գադամերը Արիստոտելին ուսումնասիրել է ինչպես Էդմունդ Հուսերլի, այնպես էլ Հայդեգերի ղեկավարությամբ[13]:

Վաղ գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գադամերը շարունակել է կրթվել` habilitated 1929 թվականին և 1930-ականների սկզբի մեծ մասն անցկացրել է Մարբուրգում դասախոսություններ կարդալով: Ի տարբերություն Հայդեգերի, ով միացել էր Նացիստական կուսակցությանը 1933 թվականի մայիսին և շարունակել որպես անդամ մինչև կուսակցությունը լուծարվելը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, Գադամերը լռել է նացիզմի մասին և նա քաղաքականապես ակտիվ չի եղել նացիստական իշխանության տարիներին: Գադամերը չի միացել նացիստներին և չի ծառայել բանակում՝ 1922 թվականին պոլիոմիելիտով վարակված լինելու պատճառով։ Այնուամենայնիվ, 1933 թվականի օգոստոսին նա միացել է Նացիոնալ-սոցիալիստական ուսուցիչների լիգային[14]:

1933 թվականին Գադամերը` ի թիվս 900 ուսուցիչների և գիտնականների, ստորագրել է Գերմանական համալսարանների և ավագ դպրոցների պրոֆեսորների հավատարմության ուխտը Ադոլֆ Հիտլերին և նացիոնալ-սոցիալիստական պետությանը[15]:

1937 թվականի ապրիլին Գաամերը դարձել է Մարբուրգի ժամանակավոր պրոֆեսոր[13], ապա 1938 թվականին ստացել է պրոֆեսորի պաշտոն Լայպցիգի համալսարանում[16]: ՍՍ -ի տեսանկյունից Գադամերը դասակարգվել է որպես ոչ աջակցող և ոչ հավանող «Փիլիսոփայության դասախոսներին վերաբերող անվտանգության ծառայության` SD-ֆայլերում» (SD-Dossiers über Philosophie-Professoren), որոնք ստեղծվել էին ՍՍ -ի Անվտանգության ծառայության (SS SicherheitsDienst-SD) կողմից[17]: 1946 թվականին ամերիկյան օկուպացիոն ուժերը նացիզմով չարատավորված են ճանաչել նրան և նշանակել են համալսարանի ռեկտոր:

Նացիստների հետ Գադամերի մասնակցության մակարդակը վիճարկվել է ամերիկացի մտավոր պատմաբան Ռիչարդ Վոլինի (ծնված` 1952)[18] և Թերեզա Օրոզկոյի աշխատություններում[19]: Օրոզկոն պնդում է, հղում անելով Գադամերի հրապարակած աշխատություններին, որ Գադամերն ավելի շատ աջակցել է նացիստներին, քան գիտնականները ենթադրում էին: Գադամերագետները հերքել են այս պնդումները. կանադացի փիլիսոփա Ժան Գրոնդինն (ծնված` 1955) ասել է, որ Օրոզկոն զբաղվում է «վհուկների որսով»[11], այն դեպքում, երբ իտալացի քաղաքական փիլիսոփա Դոնաթելլա Դի Չեզարեն (ծնված` 1956) ասել է, որ «արխիվային նյութը, որի վրա Օրոզկոն հիմնում է իր փաստարկը, իրականում բավականին աննշան է»[13]: Չեզարեն և Գրոնդինը պնդում են, որ Գադամերի ստեղծագործության մեջ հակասեմականության հետք չկա, և որ Գադամերը բարեկամություն է պահպանել հրեաների հետ և մոտ երկու տարի` 1933 և 1934 թվականներին, ապաստան է տվել փիլիսոփա Ջեյքոբ Քլայնին (1899-1978)[11]: Գադամերը նաև նվազագույնի է հասցրել իր շփումը Հայդեգերի հետ նացիստների իշխանության ժամանակաշրջանում[13]:

Հայդելբերգում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոմունիստական Արևելյան Գերմանիան Գադամերն ավելի քիչ է համակրել, քան նացիստական Գերմանիան, ուստի նա մեկնել է Արևմտյան Գերմանիա՝ սկզբում պաշտոն ընդունելով Ֆրանկֆուրտի Գյոթեի համալսարանում, իսկ հետո Կարլ Յասպերսի իրավահաջորդությունը Հայդելբերգի համալսարանում 1949 թվականին։ Նա պաշտոնավարել է որպես պատվավոր պրոֆեսոր մինչև իր մահը՝ 2002 թվականին, 102 տարեկան հասակում[20][21][22]: Նա նաև եղել է «Դիոնիսիոս»[23] ամսագրի խմբագրական խորհրդատուն[24]: Հենց այդ ժամանակաշրջանում նա ավարտել է իր գլուխգործոցը՝ «Ճշմարտություն և մեթոդ» (1960 թ.) էսսեն և մասնակցել է իր հայտնի բանավեճին Յուրգեն Հաբերմասի հետ՝ հասարակությունը քննադատելու համար իսկապես օբյեկտիվ դիրքորոշում գտնելու շուրջ  տրանսցենդենտալ` անդրանցական պատմությունն ու մշակույթը հասկանալու հնարավորության համար: Բանավեճը վերջնական չի եղել, բայց սկիզբ է դրել երկու տղամարդկանց միջև ջերմ հարաբերությունների: Հենց Գադամերն է ապահովել Հաբերմասի առաջին պրոֆեսորի պաշտոնը Հայդելբերգի համալսարանում:

1968 թվականին Գադամերը հրավիրել է ճապոնացի փիլիսոփա Տոմոնոբու Իմամիչիին (1922-2012) Հայդելբերգում դասախոսությունների համար, բայց նրանց հարաբերությունները շատ սառել են այն բանից հետո, երբ Իմամիչին պնդել է, որ Հայդեգերը փոխառել է Dasein-ի (դազեյն - «առկա գոյություն») մասին իր հայեցակարգը Օկակուռա Կակուզոյի «Թեյի գրքի» (茶の本, Cha no Hon (1906), ճապոնական կյանքում Չանոյուի դերի մասին) das in-der-Welt-sein հայեցակարգից («կեցությունը աշխարհում»), որը Իմամիչիի ուսուցիչն առաջարկել էր Հայդեգերին 1919 թվականին՝ նախորդ տարի նրա հետ մասնավոր դասեր ունենալուց հետո[25]: Իմամիչին և Գադամերը վերսկսել են շփումները չորս տարի անց միջազգային կոնգրեսի ժամանակ[25]:

1981 թվականին Գադամերը փորձել է շփվել Ժակ Դերիդայի հետ Փարիզում կայացած կոնֆերանսի ժամանակ, բայց դա ավելի պակաս արդյունավետ է եղել, քանի որ երկու մտածողները քիչ ընդհանրություններ ունեին: Գադամերի և Դերիդայի միջև վերջին հանդիպումը տեղի է ունեցել 2001 թվականի հուլիսին Հայդելբերգի շտաբում, որը համակարգել են Դերիդայի ուսանողներ Ջոզեֆ Կոհենը և Ռաֆայել Զագուրի-Օրլին: Այս հանդիպումը շատ առումներով նշանավորել է շրջադարձ նրանց փիլիսոփայական հանդիպման մեջ: Գադամերի մահից հետո Դերիդան նրանց ընդհանուր լեզու գտնելու ձախողումն անվանել է իր կյանքի ամենավատ ձախողումներից մեկը և Գադամերի գլխավոր մահախոսականում արտահայտել է իր անձնական և փիլիսոփայական մեծ հարգանքը: Ռիչարդ Ջ. Բերնշտայնն ասել է, որ «ճշմարիտ երկխոսություն Գադամերի և Դերիդայի միջև երբեք տեղի չի ունեցել: Սա ամոթ է, քանի որ կան կարևոր և հետևանքային խնդիրներ, որոնք ծագում են հերմենևտիկայի և դեկոնստրուկցիայի (ըմբռնում` կարծրատիպերի խորտակման կամ նոր համատեքստ ներդնելու միջոցով) միջև»[26]:

Պատվավոր դոկտորի կոչումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գադամերը պատվավոր դոկտորի կոչումներ է ստացել Բամբերգի համալսարանից, Վրոցլավի համալսարանից, Բոստոնի քոլեջից, Պրահայի Չարլզի համալսարանից, Համիլթոն քոլեջից (Նյու Յորք), Լայպցիգի համալսարանից, Մարբուրգի համալսարանից (1999), Օտտավայի համալսարանից, Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանից (2001) Տյուբինգենի համալսարանը և Վաշինգտոնի համալսարանը[27]:

Մահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2000 թվականի փետրվարի 11-ին Հայդելբերգի համալսարանը հանդիսավորությամբ և կոնֆերանսով նշել է Գադամերի ծննդյան հարյուրամյակը։ Գադամերի վերջին ակադեմիական ներգրավվածությունը եղել է 2001 թվականի ամռանը հերմենևտիկայի վերաբերյալ ամենամյա սիմպոզիումի ժամանակ, որը կազմակերպել էին Գադամերի երկու ամերիկացի ուսանողները: 2002 թվականի մարտի 13-ին Գադամերը մահացել է Հայդելբերգի համալսարանական կլինիկայում 102 տարեկան հասակում[28]: Նա թաղված է Հայդելբերգում, Զիգելհաուզենի Կյոպֆել գերեզմանատանը[13]:

Աշխատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փիլիսոփայական հերմենևտիկա. Ճշմարտություն և մեթոդ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գադամերի փիլիսոփայական նախագիծը, ինչպես բացատրվում է «Ճշմարտություն և մեթոդ» գրքում, պետք է մշակեր «փիլիսոփայական հերմենևտիկա» հասկացությունը, որը Հայդեգերը նախաձեռնել էր, բայց երբեք երկարատև չէր զբաղվել: Գադամերի նպատակն էր բացահայտել մարդկային հասկացողության բնույթը: «Ճշմարտություն և մեթոդ» գրքում Գադամերը պնդում է, որ «ճշմարտությունն» ու «մեթոդը» հակասում են միմյանց: Գադամերի համար «արվեստի փորձը օրինակելի է գիտական մեթոդներով անհասանելի ճշմարտություններով, և այդ փորձը պրոյեկտվում է մարդկային գիտությունների ողջ տիրույթում»[29]: Նա քննադատում է մարդկային կյանքի փիլիսոփայական, կենսաբանական, սոցիալական, արդարադատության և մշակութային ասպեկտներն ուսումնասիրող մարդկային գիտությունների երկու մոտեցումները ( Geisteswissenschaften, որի մեջ մտնում են փիլիսոփայությունը, պատմությունը, բանասիրությունը, երաժշտագիտությունը, լեզվաբանությունը, թատերագիտությունը, գրականագիտությունը, մեդիագիտությունը, կրոնագիտությունը և երբեմն նույնիսկ իրավագիտությունը)։ Մի կողմից, նա քննադատում էր հումանիտար գիտությունների ժամանակակից մոտեցումները, որոնք մոդելավորվում են բնական գիտությունների վրա, որոնք պարզապես ձգտում էին «օբյեկտիվորեն» դիտարկել և վերլուծել տեքստերն ու արվեստը: Մյուս կողմից, նա հակադրվում է հումանիտար գիտությունների նկատմամբ գերմանական ավանդական մոտեցումներին, որոնք ներկայացնում էին, օրինակ, Ֆրիդրիխ Շլայերմախերը և Վիլհելմ Դիլթայը, ովքեր կարծում էին, որ իմաստը, որպես առարկա, կարելի է գտնել տեքստի մեջ որոշակի գործընթացի միջոցով, որը թույլ է տալիս կապը հեղինակի մտքերի հետ, որոնք հանգեցրել են տեքստի ստեղծմանը (Շլայերմախեր)[30], կամ այն իրավիճակին, որը հանգեցրել է մարդու ներքին կյանքի արտահայտմանը (Դիլթայ)[31]:

Այնուամենայնիվ, Գադամերը պնդում էր, որ իմաստը և հասկացողությունը որոշ մեթոդներով գտնելու առարկաներ չեն, այլ անխուսափելի երևույթներ են[31]: Հերմենևտիկան գործընթաց չէ, որում մեկնաբանողը որոշակի իմաստ է գտնում, այլ «փիլիսոփայական ջանքեր՝ հասկանալու համար որպես մարդու գոյաբանականը՝ գոյաբանական գործընթաց»[31]: Այսպիսով, Գադամերը չի տալիս հրահանգիչ մեթոդ, թե ինչպես հասկանալ, այլ ավելի շուտ նա աշխատում է ուսումնասիրել, թե ինչպես է ընդհանրապես հնարավոր ըմբռնումը, լինի դա տեքստերի, արվեստի ստեղծագործությունների, թե փորձի: Գադամերը նախատեսում էր, որ «Ճշմարտությունն ու մեթոդը» նկարագրում են այն, ինչ մենք միշտ անում ենք, երբ մեկնաբանում ենք իրերը (նույնիսկ եթե մենք դա չգիտենք). «Իմ իրական մտահոգությունը փիլիսոփայական էր և կա. ոչ թե այն, ինչ մենք անում ենք կամ ինչ պետք է անենք, այլ այն, ինչ մեզ հետ պատահում է մեր ցանկություններից և անելիքներից անկախ»[32]:

Մարդկային գոյության մասին Մարտին Հայդեգերի ժամանակավոր վերլուծության արդյունքում Գադամերը պնդում էր, որ մարդիկ ունեն այսպես կոչված պատմականորեն ազդված գիտակցություն ( wirkungsgeschichtliches Bewußtsein ), և որ նրանք ներկառուցված են իրենց ձևավորած որոշակի պատմության և մշակույթի մեջ: Սակայն պատմական գիտակցությունը ոչ թե օբյեկտ է մեր գոյության դեմ, այլ «հոսք, որով մենք շարժվում ենք և մասնակցում ըմբռնման յուրաքանչյուր գործողությանը»[31]: Հետևաբար, մարդիկ որևէ բանի չեն հասնում առանց այս պատմական հոսքի կողմից հաստատված որևէ ձևի նախաըմբռնման: Ավանդույթը, որում կանգնած է մեկնաբանողը, սահմանում է «նախապաշարումներ», որոնք ազդում են նրա մեկնաբանությունների վրա: Գադամերի համար այս նախապաշարմունքները մի բան չեն, որոնք խոչընդոտում են մեկնաբանություններ անելու մեր կարողությանը, այլ երկուսն էլ կեցության իրականությունն են, և «մեր՝ ընդհանրապես պատմությունը հասկանալու կարողության հիմքն են»[31]: Գադամերը քննադատել է լուսավորչական մտածողներին «նախապաշարումների դեմ նախապաշարմունք» ունենալու համար[33]:

Գադամերի համար տեքստի մեկնաբանումը ներառում է հորիզոնների միաձուլում ( Horizontverschmelzung )[34]: Ե՛վ տեքստը, և՛ մեկնաբանողը հայտնվում են որոշակի պատմական ավանդույթի կամ «հորիզոնի» շրջանակներում: Յուրաքանչյուր հորիզոն արտահայտվում է լեզվի միջոցով, և թե՛ տեքստը, թե՛ մեկնաբանողը պատկանում և մասնակցում են պատմությանն ու լեզվին: Լեզվին այս «պատկանելիությունը» մեկնաբանողի և տեքստի միջև ընդհանուր հիմքն է, որը հնարավոր է դարձնում հասկանալը: Երբ մեկնաբանողը ձգտում է հասկանալ տեքստը, առաջանում է ընդհանուր հորիզոն: Հորիզոնների այս միաձուլումը չի նշանակում, որ մեկնաբանողն այժմ լիովին հասկանում է ինչ-որ օբյեկտիվ իմաստ, այլ «իրադարձություն է, որի ժամանակ աշխարհը բացվում է նրա առաջ»[31]: Արդյունքը առարկայի ավելի խորը ըմբռնումն է:

Գադամերը հետագայում բացատրում է հերմենևտիկ փորձը որպես երկխոսություն: Դա արդարացնելու համար նա օգտագործում է Պլատոնի երկխոսությունները որպես մոդել, թե ինչպես պետք է համագործակցել գրավոր տեքստերի հետ: Զրույցը հասկանալու համար պետք է լրջորեն վերաբերվել «այն անձի ճշմարտությանը, ում հետ զրուցում ես»[33]: Ավելին, զրույցի յուրաքանչյուր մասնակից առնչվում է մյուսի հետ այնքանով, որքանով նրանք ձգտում են միմյանց հասկանալու ընդհանուր նպատակին[33]: Ի վերջո, Գադամերի համար զրույցի ամենակարևոր դինամիկան՝ որպես տեքստի մեկնաբանման մոդել, «հարց տալն ու պատասխան ստանալն է»[33]: Այլ կերպ ասած, տվյալ տեքստի մեկնաբանությունը կփոխվի՝ կախված այն հարցերից, որոնք մեկնաբանողը տալիս է տեքստին։ «Իմաստը» ի հայտ է գալիս ոչ թե որպես առարկա, որը գտնվում է տեքստում կամ մեկնաբանողի մեջ, այլ ավելի շուտ իրադարձություն, որը բխում է երկուսի փոխազդեցությունից:

«Ճշմարտություն և մեթոդ» էսսեն հրատարակվել է երկու անգամ անգլերենով, և վերանայված հրատարակությունն այժմ համարվում է հեղինակավոր: Գադամերի հավաքած գործերի գերմաներեն հրատարակությունը ներառում է մի հատոր, որտեղ Գադամերը մանրամասնում է իր փաստարկը և քննարկում գրքի քննադատական արձագանքը։ Վերջապես, Գադամերի էսսեն Ցելանի մասին («Ո՞վ եմ ես և ով ես դու» վերնագրով) շատերը, ներառյալ Հայդեգերը և ինքը՝ Գադամերը, համարել են որպես «երկրորդ հատոր» կամ «Ճշմարտություն և մեթոդ » գրքի փաստարկի շարունակություն։

Ներդրումներ հաղորդակցման էթիկայի մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գադամերի «Ճշմարտությունը և մեթոդը» դարձել է հեղինակավոր աշխատություն հաղորդակցության էթիկայի ոլորտում՝ առաջացնելով մի քանի նշանավոր էթիկայի տեսություններ և ուղեցույցներ: Դրանցից ամենախորը` երկխոսության կոորդինատների ձևակերպումն է, որը երկխոսություն հրահրելու համար անհրաժեշտ հաղորդակցման նախապայմանների ստանդարտ հավաքածու է: Հավատարիմ մնալով կողմնակալության վերաբերյալ Գադամերի տեսություններին, հաղորդակցվողները կարող են ավելի լավ նախաձեռնել երկխոսական գործարքներ՝ թույլ տալով, որ կողմնակալությունները միաձուլվեն և նպաստեն փոխըմբռնմանը և սովորելուն[35]:

Այլ աշխատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գադամերը նաև փիլիսոփայական բովանդակություն է ավելացրել մարդու առողջության հասկացությանը։ Առողջության հանելուկում (The Enigma of Health) Գադամերը ուսումնասիրել է, թե ինչ է նշանակում բուժել՝ որպես բուժառու և որպես բուժող: Այս աշխատանքում մանրակրկիտ ուսումնասիրված է բժշկության պրակտիկան և արվեստը, ինչպես նաև ցանկացած բուժման անխուսափելիությունը[36]:

Բացի հերմենևտիկայում իր աշխատանքից, Գադամերը հայտնի է նաև հունական փիլիսոփայության վերաբերյալ հրապարակումների երկար ցանկով։ Իրոք, մինչ Ճշմարտությունն ու մեթոդը կենտրոնական դարձան նրա հետագա կարիերայի համար, Գադամերի վաղ կյանքի մեծ մասը կենտրոնացած էր հույն մտածողների, մասնավորապես Պլատոնի և Արիստոտելի ուսումնասիրության վրա: Իտալերենով Ճշմարտության և մեթոդի ներածության մեջ Գադամերն ասել է, որ հունական փիլիսոփայության վերաբերյալ իր աշխատանքն իր կարիերայի «լավագույն և օրիգինալ մասն էր»[13]: «Պլատոնի դիալեկտիկական էթիկան» գրքում նա դիտարկում է Ֆիլեբուսի երկխոսությունը Մարտին Հայդեգերի  ֆենոմենոլոգիայի և փիլիսոփայության պրիզմայի միջով[36]:

Մրցանակներ և պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1971 թվականին Պրուսիայի Pour le Mérite (Վաստակի շքանշան) և Պֆորցհայմի Reuchlin Prize (Յոհաննես Ռոյխլինի մրցանակ)
1972 թվականին Գերմանական Դաշնային Հանրապետության Արժանիքի շքանշանի աստղի վաստակի մեծ խաչ
1979 թվականին Զիգմունդ Ֆրեյդի մրցանակ գիտական արձակի համար և Հեգելի մրցանակ
1986 թվականին Կարլ Յասպերսի մրցանակ
1990 թվականին Գերմանական Դաշնային Հանրապետության Արժանիքի շքանշանի աստղ և Մեծ Խաչ շքանշան
1993 թվականին Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության Պատվո շքանշանի Մեծ Խաչ
1996 թվականի հունվարի 12-ին նշանակվել է Լայպցիգի Սաքսոնական գիտությունների ակադեմիայի պատվավոր անդամ:

Պատվավոր դոկտորի կոչումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1995 թվականից Վրոցլավի համալսարանի պատվավոր դոկտոր
1996 թվականից Լայպցիգի համալսարանի պատվավոր դոկտոր
1999 թվականից Ֆիլիպս-Մարբուրգի համալսարանի պատվավոր դոկտոր:

Մատենագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ճշմարտություն և մեթոդ . (1-ին անգլերեն հրատ. 1975)[37]
  • Հեգելի դիալեկտիկա. Հինգ հերմենևտիկ հետազոտություններ . Յեյլի համալսարանի հրատարակչութուն, 1976 թվական
  • Երկխոսություն և դիալեկտիկա. Ութ հերմենևտիկ ուսումնասիրություններ Պլատոնի մասին, Յեյլի համալսարանի հրատարակչութուն, 1980 թվական
  • Լավի գաղափարը պլատոնա-արիստոտելյան փիլիսոփայության մեջ . թարգմ.. Պ.Քրիստոֆեր Սմիթ . New Haven, CT: 1986 թվական
  • Գադամերը Սելանի մասին. «Ո՞վ եմ ես և ով ես դու»: և այլ ակնարկներ. Հանս-Գեորգ Գադամեր: թարգմ. և խմբ. Ռիչարդ Հայնեմանը և Բրյուս Կրայևսկին. Albany, NY: SUNY Press, 1997 թվական
  • Հայդեգերի ուղիները . թարգմ. Ջոն Վ. Սթենլի. Նյու Յորք: SUNY Press, 1994:
  • Գրականությունը և փիլիսոփայությունը երկխոսության մեջ. Էսսեներ գերմանական գրականության տեսության մեջ . թարգմ. Ռոբերտ Հ. Պասլիկ. Նյու Յորք: SUNY Press, 1993 թ.
  • Փիլիսոփայական աշկերտություն . Քեմբրիջ, MA: MIT Press, 1985 (Գադամերի հուշերը, թարգմ.` Ռոբերտ Ռ. Սալիվան):
  • Առողջության հանելուկ. Բուժման արվեստը գիտական դարաշրջանում: թարգմ. Ջոն Գայգեր և Ռիչարդ Ուոքեր. Օքսֆորդ: Polity Press, 1996 թ.
  • Փիլիսոփայական հերմենևտիկա. թարգմ և խմբ. Դեյվիդ Լինգ։ Բերքլի: Կալիֆորնիայի համալսարանի հրատարակչություն, 1976 թ.
  • Պլատոնի «Պարմենիդը» և դրա ազդեցությունը . Դիոնիսիոս, ամսագիր, հատոր VII (1983): 3–16 [38]
  • Պատճառը գիտության դարաշրջանում . թարգմ. Ֆրեդերիկ Լոուրենս։ Քեմբրիջ, MA: MIT Press, 1981 թ.
  • Գեղեցիկի և այլ էսսեների համապատասխանությունը . թարգմ. Ն. Ուոքեր. խմբ. R. Bernasconi, Cambridge: Cambridge University Press, 1986 թ.
  • Տեսության գովասանք. թարգմ.` Քրիս Դոուսոն. New Haven: Յեյլի համալսարանի հրատարակչութուն, 1998:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Discogs — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Journal for General Philosophy of Science — Springer Publishing, Springer Science+Business Media. — ISSN 0925-4560; 1572-8587; 0044-2216
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  7. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118537032 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  8. ↑ CONOR.Sl
  9. ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 Stanford Encyclopedia of Philosophy — Stanford University, Center for the Study of Language & Information, 1995. — ISSN 1095-5054
  10. ↑ https://www.deutscheakademie.de/en/awards/sigmund-freud-preis
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 Grondin, 2003
  12. ↑ Gadamer, Hans-Georg (1986). The Relevance of the Beautiful and Other Essays (PDF). Cambridge University Press. էջ 35. ISBN 9780521339537. Վերցված է 16 January 2018-ին. «As a Protestant, I have always found especially significant the controversy over the Last Supper, which raged in the Protestant Church, particularly between Luther and Zwingli.»
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 Cesare, 2007
  14. ↑ Ideologische Mächte im deutschen Faschismus Band 5: Heidegger im Kontext: Gesamtüberblick zum NS-Engagement der Universitätsphilosophen, George Leaman, Rainer Alisch, Thomas Laugstien, Verlag: Argument Hamburg, 1993, p. 105, 3886192059
  15. ↑ Bekenntnis der Professoren an den Universitäten und Hochschulen zu Adolf Hitler und dem nationalsozialistischen Staat փաստաթղթի տեքստը
  16. ↑ Dostal, Robert (2002). The Cambridge Companion to Gadamer. Cambridge University Press. էջ 20. ISBN 0521000416.
  17. ↑ Leaman, Georg / Simon, Gerd: Deutsche Philosophen aus der Sicht des Sicherheitsdienstes des Reichsführers SS. Jahrbuch für Soziologie-Geschichte 1992, pages 261–292
  18. ↑ Richard Wolin, ‚Nazism and the complicities of Hans-Georg Gadamer. Untruth and Method', The New Republic, 15 May 2000, pp. 36–45
  19. ↑ Orozco, 1995
  20. ↑ «Hans-Georg Gadamer Dies; Noted German Philosopher». Washington Post. 16 March 2002. Վերցված է 25 March 2011-ին.
  21. ↑ Roberts, Julian (18 March 2002). «Hans-Georg Gadamer». The Guardian. Վերցված է 25 March 2011-ին.
  22. ↑ «Hans-Georg Gadamer». The Independent. 26 March 2002. Արխիվացված է օրիգինալից 12 October 2011-ին. Վերցված է 25 March 2011-ին.
  23. ↑ «Dionysius». Dalhousie University (անգլերեն). Վերցված է 2024-11-12-ին.
  24. ↑ «Department of Classics». Dalhousie University.
  25. ↑ 25,0 25,1 Imamichi, Tomonobu; Fagot-Largeault, Anne (2004). «In Search of Wisdom. One Philosopher's Journey» (PDF). Le Devenir Impensable. Collège de France. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 28 December 2010-ին. Վերցված է 7 December 2006-ին.
  26. ↑ Richard J. Bernstein (2002). «Hermeneutics, Critical Theory and Deconstruction». The Cambridge Companion to Gadamer. Cambridge University Press. ISBN 0521801931.
  27. ↑ Cesare, 2007, էջ 27
  28. ↑ Marucio, Fernando. «Hans-Georg Gadamer, 1900–2002». Geocities (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 18 October 2009-ին. Վերցված է 21 May 2018-ին.
  29. ↑ Skorin-Kapov, Jadranka (2016), "The Intertwining of Aesthetics and Ethics: Exceeding of Expectations, Ecstasy, Sublimity," Lexington Books, 978-1498524568
  30. ↑ Schleiermacher, Wojcik
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 31,5 Palmer, 1969
  32. ↑ Truth and Method 2nd ed. Sheed and Ward, London 1989 XXVIII
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 Gonzales, 2006
  34. ↑ Malpas, Jeff (2022). Zalta, Edward N.; Nodelman, Uri (eds.). Hans-Georg Gadamer. 3.2 The Happening of Tradition (Winter 2022 ed.). Metaphysics Research Lab, Stanford University.
  35. ↑ Communication Ethics Literacy: Dialogue and Difference Arnett, Harden Fritz & Bell, Los Angeles 2009
  36. ↑ 36,0 36,1 Robert J. Dostal (2002). «Introduction». The Cambridge Companion to Gadamer. Cambridge University Press. ISBN 0521801931.
  37. ↑ 2nd revised translation 1989 by J. Weinsheimer and D.G. Marshall, New York: Crossroad 2004; since its first appearance the book has been republished in various formats by Continuum, and more recently Bloomsbury, 978-0-8264-7697-5 excerpt
  38. ↑ «Department of Classics». Dalhousie University.

Մեջբերված ախատանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն Գադամերի մասին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Arthos, John. The Inner Word in Gadamer's Hermeneutics. South Bend, IN: University of Notre Dame Press, 2009.
  • Cercel, Larisa (ed.), Übersetzung und Hermeneutik / Traduction et herméneutique, Bucharest, Zeta Books, 2009, 978-973-199-706-3.
  • Davey, Nicholas. Unquiet Understanding: Gadamer's Philosophical Hermeneutics. New York: SUNY Press, 2007, 978-0791468425.
  • Davey, Nicholas. Unfinished Worlds. Hermeneutics, Aesthetics, and Gadamer. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2013, 978-0748686223.
  • Dostal, Robert L. ed. The Cambridge Companion to Gadamer. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
  • Drechsler, Wolfgang. Gadamer in Marburg. Marburg: Blaues Schloss, 2013.
  • Code, Lorraine. ed. Feminist Interpretations of Hans-Georg Gadamer. University Park: Penn State Press, 2003.
  • Coltman, Rodney. The Language of Hermeneutics: Gadamer and Heidegger in Dialogue. Albany: State University Press, 1998.
  • Grondin, Jean. The Philosophy of Gadamer. trans. Kathryn Plant. New York: McGill-Queens University Press, 2002.
  • Grondin, Jean. Hans-Georg Gadamer: A Biography trans. Joel Weinsheimer. New Haven: Yale University Press, 2004.
  • Kögler, Hans-Herbert. The Power of Dialogue: Critical Hermeneutics after Gadamer and Foucault trans. Paul Hendrickson. MIT Press, 1996.
  • Krajewski, Bruce (ed.), Gadamer's Repercussions: Reconsidering Philosophical Hermeneutics. Berkeley: University of California Press, 2004.
  • Lawn, Chris.Wittgenstein and Gadamer: Towards a Post-Analytic Philosophy of Language, Continuum Press, 2005
  • Lawn, Chris. Gadamer: A Guide for the Perplexed. (Guides for the perplexed) London: Continuum, 2006. 978-0-8264-8461-1ISBN 978-0-8264-8461-1
  • Lawn, Chris, and Niall Keane, The Gadamer Dictionary, A&C Black. 2011
  • Malpas, Jeff, and Santiago Zabala (eds),Consequences of Hermeneutics: Fifty Years after Truth and Method, (Northwestern University Press, 2010).
  • Malpas, Jeff, Ulrich Arnswald and Jens Kertscher (eds.). Gadamer's Century: Essays in Honour of Hans-Georg Gadamer. Cambridge, Mass.: MIT Press, 2002.
  • Risser, James. Hermeneutics and the Voice of the other: Re-reading Gadamer's Philosophical Hermeneutics. Albany: SUNY Press, 1997.
  • Sullivan, Robert R., Political Hermeneutics, The Early Thinking of Hans-Georg Gadamer. Univ. Park, Penn State Press,1989.
  • Warnke, Georgia. "Gadamer: Hermeneutics, Tradition and Reason". Stanford: Stanford University Press, 1987.
  • Weinsheimer, Joel. Gadamer's Hermeneutics: A Reading of "Truth and Method". New Haven: Yale University Press, 1985.
  • Wierciński, Andrzej. Gadamer's Hermeneutics and the Art of Conversation Germany, Münster: LIT Verlag, 2011.
  • Wright, Kathleen ed. Festivals of Interpretation: Essays on Hans-Georg Gadamer's Work. Albany, NY: SUNY Press, 1990.
  • P. Della Pelle, La dimensione ontologica dell'etica in Hans-Georg Gadamer, FrancoAngeli, Milano 2013.
  • P. Della Pelle, La filosofia di Platone nell'interpretazione di Hans-Georg Gadamer, Vita e Pensiero, Milano 2014.
  • Richard E. Palmer. (ed.) The Gadamer Reader: A Bouquet of the Later Writings. Evanston, IL: Northwestern University Press, 2007:

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հանս Գեորգ Գադամեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հանս_Գեորգ_Գադամեր&oldid=10170484» էջից