Պյոտր Իվաշուտին
Պյոտր Իվաշուտին | |
---|---|
Ծնվել է | սեպտեմբերի 5 (18), 1909[1] |
Ծննդավայր | Բրեստ, Brest County, Գրոդնոյի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
Մահացել է | հունիսի 4, 2002[1] (92 տարեկան) |
Մահվան վայր | Մոսկվա, Ռուսաստան[2] |
Գերեզման | Տրոեկուրովյան գերեզմանատուն |
Քաղաքացիություն | ԽՍՀՄ, Ռուսական կայսրություն և Ռուսաստան |
Մասնագիտություն | պետական գործիչ և քաղաքական գործիչ |
Զբաղեցրած պաշտոններ | ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր |
Կուսակցություն | ԽՄԿԿ |
Պարգևներ և մրցանակներ | |
Ստորագրություն |
Պյոտր Իվաշուտին (ռուս.՝ Пётр Ива́нович Ивашу́тин, ծնունդով՝ Իվաշուտիչ, սեպտեմբերի 5 (18), 1909[1], Բրեստ, Brest County, Գրոդնոյի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 4, 2002[1], Մոսկվա, Ռուսաստան[2]), ԽՍՀՄ պետական անվտանգության և ռազմական հետախուզության գործակալությունների ղեկավար։ Բանակի գեներալ (1971), Խորհրդային Միության հերոս (1985)։ Եղել է ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահի առաջին տեղակալ (1954-1963), ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահի պաշտոնակատար (նոյեմբերի 5 - նոյեմբերի 13, 1961)։ Հետախուզության գլխավոր տնօրինության պետ, ԽՍՀՄ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի տեղակալ (1963-1987): ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի 3-րդ, 7-11-րդ գումարումների (1952-1954 և 1966-1989 թվականներ) և ՌԽՖՍՀ 6-րդ գումարման Գերագույն խորհրդի (1963-1967) պատգամավոր։
Կյանք և գործունեություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պյոտր Իվաշուտինը ծնվել է 1909 թվականի սեպտեմբերի 5-ին (18) Գրոդնո նահանգի Բրեստ-Լիտովսկ քաղաքում (այժմ՝ Բրեստ քաղաք) երկաթուղային աշխատողի ընտանիքում՝ լոկոմոտիվավար Իվան Գրիգորիևիչ Իվաշուտիչի և ուսուցչուհու ընտանիքում։ Ապրել և սովորել է Չեռնիգովի մարզում։ 1923 թվականին ավարտել է յոթնամյա դպրոցի 5 դասարանը Սնովսկում, իսկ 1926 թվականին՝ Գորոդնյաի արհեստագործական ուսումնարանը։ 1926-1931 թվականներին եղել է Ուկրաինայի Գորոդնյա կայարանում երկաթուղային գծերը վերանորոգող բանվոր, Իվանովո-Վոզնեսենսկ քաղաքի մանածագործական գործարանի մեխանիկ, մեխանիկայի վարպետ և թիվ 1 «Սանտեխստրոյ» մեխանիկական գործարանի վարպետի օգնական։ Փաստաթղթային սխալի պատճառով նրա ազգանունը վերածվել է «Իվաշուտինի»[3]։ Աշխատելուն զուգահեռ ավարտել է բանվորների երեկոյան դպրոցը։ 1930 թվականին անդամագրվել է ԽՄԿԿ[4]։
Նախապատերազմական ծառայություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կարմիր բանակ զորակոչվել է 1931 թվականի հուլիսից կուսակցական մոբիլիզացիայի միջոցով և ուղարկվել սովորելու։ 1933 թվականին ավարտել է Ստալինգրադի Կարմիր դրոշի պրոլետարիատի անվան Ստալինգրադի 7-րդ ռազմական ավիացիոն դպրոցը։ 1933 թվականից եղել է նույն ռազմական ավիացիոն դպրոցի հրահանգիչ օդաչու, 1935 թվականից՝ Մոսկվայի ռազմական օկրուգի 45-րդ օդային բրիգադի ТБ-3 ծանր ռմբակոծիչի անձնակազմի հրամանատար։ 1937 թվականին աշխատել է 107-րդ ավիացիոն բրիգադի ТБ-3 ծանր ռմբակոծիչի հրամանատար։ 1937-1939 թվականներին սովորել է Ն.Է.Ժուկովսկու անվան Կարմիր բանակի ռազմաօդային ակադեմիայում։ 1939 թվականի հունվարից աշխատել է Կարմիր բանակի հակահետախուզական գործակալություններում։ Նա ծառայել է Արևմտյան հատուկ ռազմական օկրուգի ՆԿՎԴ-ի հատուկ բաժնի համակարգում, իսկ 1940 թվականից եղել է Լենինգրադի ռազմական օկրուգի 23-րդ հրաձգային կորպուսի ՆԿՎԴ-ի հատուկ բաժնի ղեկավար: Իվաշուտինը Խորհրդա-ֆիննական պատերազմի մասնակից է։
Հայրենական մեծ պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին 1941 թվականի մայիսից մինչև հոկտեմբեր, Իվաշուտինը եղել է Անդրկովկասյան ռազմաճակատի ՊՎ 3-րդ վարչության պետի տեղակալ։ 1941 թվականի դեկտեմբերից՝ Ղրիմի ռազմաճակատի ՆԿՎԴ հատուկ վարչության պետի տեղակալ։ 1942 թվականի հունիսից եղել է Հյուսիսային Կովկասի ռազմաճակատում, 1942 թվականի սեպտեմբերից՝ Հյուսիսային Կովկասի ռազմաճակատի սեւծովյան ուժերի խմբավորման պետի տեղակալ։ 1943 թվականի հունվարից նշանակվել է 47-րդ բանակի ՍՄԵՐՇ հակահետախուզության վարչության պետ։ 1943 թվականի ապրիլի 29-ից եղել է Հարավ-արևմտյան ՍՄԵՐՇ-ի հակահետախուզության վարչության պետ, 1943 թվականի հոկտեմբերից՝ 3-րդ ուկրաինական ճակատի ղեկավար։ Նա բանակցել է Ռումինիայի կառավարության ներկայացուցիչների հետ՝ նացիստական Գերմանիայի կողմից երկիրը պատերազմից դուրս գալու վերաբերյալ։ 1944 թվականի սեպտեմբերի 25-ին նրան շնորհվել է գեներալ-լեյտենանտի զինվորական կոչում։
Հետպատերազմյան ծառայություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1945 թվականի հուլիսից Իվաշուտինը եղել է Հարավային ուժերի խմբում ՍՄԵՐՇ հակահետախուզության վարչության պետը, 1946 թվականին այս տնօրինությունը վերանվանվեց Պետանվտանգության նախարարության հակահետախուզության վարչություն, նա մնաց իր պաշտոնում։ 1947 թվականի նոյեմբերից եղել է ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության նախարարության հակահետախուզության վարչության պետ՝ Գերմանիայում Խորհրդային օկուպացիոն ուժերի խմբի համար։ 1949 թվականի նոյեմբերից մինչև 1952 թվականի հունվար եղել է Լենինգրադի ռազմական օկրուգի հակահետախուզության պետ։
1951 թվականի դեկտեմբերի - 1952 թվականի օգոստոս ամիսներին ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության նախարարության 3-րդ գլխավոր տնօրինության (ռազմական հակահետախուզություն) պետի տեղակալն էր։ 1952 թվականի սեպտեմբերից նշանակվել է Ուկրաինական ԽՍՀ պետական անվտանգության նախարար։ 1953 թվականի մարտից Ուկրաինական ԽՍՀ ներքին գործերի փոխնախարարն էր։ 1953 թվականի հուլիսից՝ ԽՍՀՄ ՆԳՆ 3-րդ տնօրինության (Ռազմական հակահետախուզություն) պետի տեղակալ։ 1954 թվականին նշանակվել է Ներքին գործերի նախարարության արդյունաբերության հակահետախուզական աշխատանքների բաժնի վարիչ:
ԽՍՀՄ ՊԱԿ-ի ստեղծումից անմիջապես հետո տեղափոխվել է այնտեղ և 1954 թվականի մարտին նշանակվել ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդին կից ԿԳԲ-ի 5-րդ տնօրինության (տնտեսական հակահետախուզություն) ղեկավար։
1954 թվականի հունիսից՝ ԿԳԲ նախագահի տեղակալ, 1956 թվականի հունվարից՝ ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհրդին առընթեր ԿԳԲ նախագահի առաջին տեղակալ։
1950-1954 թվականներին և 1966 թվականից՝ ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ազգությունների խորհրդի պատգամավոր Հյուսիսային Օսիայի Հանրապետությունից։ Տարբեր ժամանակներում եղել է ՌՍՖՍՀ Գերագույն խորհրդի և Ուկրաինական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։
ԳՀՎ ղեկավար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1963 թվականի մարտի 14-ից մինչև 1987 թվականի հուլիսի 13-ը Իվաշուտինը եղել է Գլխավոր հետախուզական վարչության պետ, ԽՍՀՄ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի տեղակալ։
Պյոտր Իվանովիչ Իվաշուտինի ընդհանուր աշխատանքային ստաժը ԳՀՎ-ում կազմել է 24 տարի[5]։
Առաջնային խնդիրներից մեկը, որը պետք է լուծեր Իվաշուտինը, այն էր, որ նվազագույնի հասցներ այն վնասը, որը Պենկովսկու դավաճանությունը հասցրեց ԳՀՎ-ն:
Պյոտր Իվանովիչի նախաձեռնությամբ, դեռևս 1963 թվականին, ԳՀՎ-ն սկսեց ստեղծել տեղեկատվության շուրջօրյա ստացման և դրա գնահատման համակարգ՝ օտարերկրյա զինված ուժերի մարտունակության բարձրացման նշաններ հայտնաբերելու համար: Այսինքն՝ ստեղծվել է մի համակարգ երկրի բարձրագույն ղեկավարությանը ռազմական սպառնալիքների մասին իրական ժամանակում զգուշացնելու նպատակով։ Այս համակարգը հետագայում հայտնի դարձավ որպես «Հրամանատարական կետ»: Իվաշուտինի կողմից 1960-ական թվականներին սկսված այս աշխատանքը հետագայում հիմք հանդիսացավ Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության ազգային կառավարման կենտրոնի ստեղծման համար[6]։
1963 թվականին Իվաշուտինը մեկնել է Կուբա։ Այս ճանապարհորդության արդյունքըն էր տեխնիկական հետախուզության կենտրոնի տեղակայումը Լուրդում (Հավանայի արվարձան)[7]։
Իվաշուտինի պնդմամբ Մոսկվայի Խորոշևսկոյե Շոսսեում ԳՀՎ-ի կարիքների համար սկսվեց շենքերի նոր համալիրի շինարարությունը[8]։
Տիեզերքում առաջին հետախուզական արբանյակների հայտնվելուց հետո, Իվաշուտինի նախաձեռնությամբ, ԳՀՎ-ում հայտնվեց Տիեզերական հետախուզության վարչություն։
Վերջին տարիներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1987 թվականի հուլիսից Իվաշուտինն աշխատել է ԽՍՀՄ պաշտպանության նախարարության գլխավոր տեսուչների խմբում։ Թոշակի է անցել 1992 թվականի մայիսից։
Պյոտր Իվանովիչ Իվաշուտինը մահացել է 2002 թվականի հունիսի 4-ին Մոսկվայում։ Թաղվել է Տրոեկուրովսկոյե գերեզմանատանը: Հուշարձանի վրա փորագրված է «Կյանքը տրված է հետախուզությանը. 25 տարի ԳՀՎ-ի ղեկին»։
Նրա գլուխը հիանալի էր աշխատում: Երբեմն հաջողվում էր զրույցը տեղափոխել Աֆղանստանի թեմա, և նա սկսում էր ներկայացնել ցեղապետերի անուններ, նրանց միջև եղած տարբերությունները՝ ով ում հետ է ամուսնացել, ում դուստրը որ առաջնորդի կինն էր։ Սա մի քանի անգամ ստուգել եմ: Եղել է դեպք, երբ Յարուզելսկու հրահրմամբ Իվաշուտինը սկսել է մարտավարական և տեխնիկական տվյալներ տեղալ թեւավոր հրթիռների մասին։ Գրեցի, հետո ստուգեցի: Ամեն ինչ ամբողջությամբ համընկավ... Նա խելացի էր, ընդունակ, նախաձեռնող և շատ ինքնավստահ, լավ գիտեր իր արժեքը - Լեհական բանակի գեներալ-գնդապետ Չեսլավ Կիշչակ[9]
|
Ընտանիք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կինը Մարիա Ալեքսեևնան էր (1912-2001), ունեին որդի՝ Յուրին[3], և դուստր՝ Իրինան[5]։
Հատուկ և զինվորական կոչումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Պետական անվտանգության կապիտան - 4 փետրվարի, 1939
- Պետական անվտանգության մայոր - 16 ապրիլի, 1942
- Գնդապետ - 14 փետրվարի, 1943
- Գեներալ-մայոր - 26 մայիսի, 1943
- Գեներալ-լեյտենանտ - 25 սեպտեմբերի, 1944
- Գեներալ գնդապետ - 18 փետրվարի, 1958
- Բանակի գեներալ - 23 փետրվարի, 1971
Պարգևներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Խորհրդային Միության հերոս (Փետրվարի 21, 1985, Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ նացիստական զավթիչների դեմ պայքարում ցուցաբերած արիության և խիզախության և հետպատերազմյան շրջանում ԽՍՀՄ զինված ուժերի հզորացման հաջող գործունեության համար):
- «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» III աստիճանի շքանշան (Ռուսաստանի Դաշնություն, 1999):
- Լենինի շքանշան, 3 անգամ (1944, 1978, 1985)[10]:
- Մարշալի աստղ (պարգևատրվել է 1974 թվականի նոյեմբերի 1-ին)։
- Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (21 փետրվարի, 1974)։
- Կարմիր դրոշի 5 շքանշան (մարտի 19, 1944, մայիսի 23, 1952, փետրվարի 21, 1964, հոկտեմբերի 31, 1967, ապրիլի 28, 1980)[11]:
- Բոհդան Խմելնիցկու 1-ին աստիճանի շքանշան (28 ապրիլի, 1945 թ.)[12]։
- Կուտուզովի II աստիճանի 2 շքանշան (1945[13], 1981 թվական՝ Զապադ-81 զորավարժությունների արդյունքների հիման վրա)։
- Հայրենական պատերազմի շքանշան 1-ին աստիճանի, 2 անգամ (1943[14], 1985)։
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1959)։
- Կարմիր աստղի շքանշան 3 անգամ (07 ապրիլի, 1940, 17 ապրիլի, 1943[15], 06 նոյեմբերի, 1946):
- ԽՍՀՄ մեդալներ
- Ռուսաստանի Դաշնության մեդալներ
- Արտասահմանյան շքանշաններ և մեդալներ
- ԽՍՀՄ պետական անվտանգության մարմինների բարձրագույն գերատեսչական մրցանակներ.
- ՆԿՎԴ վաստակավոր գործիչ (1942)
- Պետական անվտանգության պատվավոր աշխատակից (1958)
- «Ռազմական հետախուզությունում ծառայության համար» կրծքանշան (թիվ 001, շնորհվել է 1998 թվականի նոյեմբերի 5-ին)
Հիշատակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Մոսկվայում՝ Խորոշևսկի թաղամասում, փողոց է անվանակոչվել նրա անունով (2017)[16][17]։
- 2009 թվականի սեպտեմբերի 4-ին Գլխավոր շտաբի գլխավոր տնօրինության շենքում տեղի ունեցավ հուշատախտակի բացումը։ Այն պատկերում է Իվաշուտինի խորաքանդակը և «Խորհրդային Միության հերոս, բանակի գեներալ Պյոտր Իվանովիչ Իվաշուտինը, այս շենքում աշխատել է 1963 թվականի մարտից մինչև 1987 թվականի հուլիսը» մակագրությունը։
Աշխատություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ивашутин П. И. Докладывала точно (воспоминания о минувшей войне) // Военно-исторический журнал. — 1990. — № 5. — С. 55—59.
- Ивашутин П. И. Стратегия вероломства // Военно-исторический журнал. — 1991. — № 6. — С. 4—11.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Генерал армии Ивашутин П. И. Четверть века во главе ГРУ // Ред.-сост. В. И. Бойко. — М.: ОЛМА-Пресс 2009. — 245 с. — ISBN 978-5-8443-0067-7.
- Колпакиди А., Север А. ГРУ. Уникальная энциклопедия. — М.: Яуза; Эксмо, 2009. — С. 695—697. — 720 с. — (Энциклопедия спецназа). — 5000 экз. — ISBN 978-5-699-30920-7
- Лубянка: Органы ВЧК-ОГПУ-НКВД-НКГБ-МВД-КГБ. 1917—1991. Справочник / Ред. А. Н. Яковлев. — М.: Материк, 2003.
- Лурье В. М., Кочик В. Я. ГРУ: дела и люди / Сост. Колпакиди А. И. — М.; СПб.: ОЛМА-Пресс; Нева, 2003. — С. 115. — 640 с. — (Россия в лицах). — ISBN 5-7654-1499-0 ; 5-224-03528-7
- Петров Н. В. Кто руководил органами госбезопасности 1941—1954. — М.: Звенья, 2010. — С. 415—416.
- Терещенко А. С. Маршал военной разведки. — М.: Аква-Терм, 2012. — 432 с. — (Секретные миссии). — 1500 экз. — ISBN 978-5-902561-13-2
- Терещенко А., Вдовин А. Из СМЕРШа в ГРУ. «Император спецслужб». — М.: Яуза; Эксмо, 2013. — 416 с. — (Бойцы невидимого фронта. Спецслужбы Сталина). — 3100 экз. — ISBN 978-5-699-62131-6
- Тумшис М. А. Щит и меч Советского Союза. Справочник. Краткие биографии руководителей органов государственной безопасности СССР и союзных республик (декабрь 1922 — декабрь 1991 гг.) — М.: Университет Дмитрия Пожарского, 2016. — С. 183—185.
- Олег Хлобустов Пётр Ивашутин. Жизнь отдана разведке. — М.: Алгоритм, 2016. — 352 с. — (Гроссмейстеры тайной войны). — 1500 экз. — ISBN 978-5-906817-66-2
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Петров Н. В. Кто руководил органами госбезопасности: 1941—1954 (ռուս.) — Мемориал, 2010. — ISBN 966-95519-0-0
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #1024899659 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ 3,0 3,1 Владимир Лота. Маршал военной разведки // «Красная звезда», 2 сентября 2009. Архивировано.
- ↑ Иванов С. П. Генерал армии П. И. Ивашутин (К 70-летию со дня рождения). //Военно-исторический журнал. — 1979. — № 9. — С.92-94.
- ↑ 5,0 5,1 Николай Поросков. Беседа с Игорем Поповым, адъютантом Петра Ивашутина Արխիվացված 2012-01-09 Wayback Machine // Время новостей, 4 ноября 2004.
- ↑ Олег Хлобустов Пётр Ивашутин. Жизнь отдана разведке. — М.: Алгоритм, 2016. — 352 с. — (Гроссмейстеры тайной войны). — 1500 экз. — ISBN 978-5-906817-66-2
- ↑ Иоффе Э. (2001-11-29). «Они служили в разведке». Беларусь сегодня. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-08-15-ին. Վերցված է 2019-08-15-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ Այսպես կոչված Аквариум-ը
- ↑ «Военная разведка и эпоха разрядки». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-08-21-ին. Վերցված է 2016-05-03-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Документ о награде: Ивашутин Петр Иванович. Орден Ленина». // Память народа. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-08-16-ին. Վերցված է 2016-07-20-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Документ о награде: Ивашутин Петр Иванович. Орден Красного Знамени». // Память народа. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-08-16-ին. Վերցված է 2016-07-20-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Документ о награде: Ивашутин Петр Иванович. Орден Богдана Хмельницкого I степени». // Память народа. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-08-16-ին. Վերցված է 2016-07-20-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Документ о награде: Ивашутин Петр Иванович. Орден Кутузова II степени». // Память народа. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-08-17-ին. Վերցված է 2016-07-20-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Документ о награде: Ивашутин Петр Иванович. Орден Отечественной войны I степени». // Память народа. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-08-17-ին. Վերցված է 2016-07-20-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Документ о награде: Ивашутин Петр Иванович. Орден Красной Звезды». // Память народа. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-08-17-ին. Վերցված է 2016-07-20-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «В Хорошевском районе САО трем проектируемым проездам присвоены новые названия». Префектура Северного административного округа. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-11-07-ին. Վերցված է 2017-11-03-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Постановление. 19 июня 2017 г. N 375-ПП» (PDF). Правительство Москвы. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019-03-26-ին. Վերցված է 2017-11-03-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն)
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Պյոտր Իվաշուտին «Երկրի հերոսներ» կայքում
- Николай Поросков. Մարդը, որ ստեղծեց Аквариум-ըԱրխիվացված 2007-03-12 Wayback Machine (օրիգինալ).
- Игорь Попов четверть века был порученцем легендарного начальника ГРУԱրխիվացված 2012-01-09 Wayback Machine.
- Пётр Великий отечественной военной разведкиԱրխիվացված 2009-09-22 Wayback Machine.
- Владимир Лота. Маршал военной разведки Արխիվացված 17 Ապրիլի 2013 թվականին..
- Надгробье на могиле П. И. Ивашутина на Троекуровском кладбище г. МосквыԱրխիվացված 2016-09-24 Wayback Machine.
- Ռազմական հետախոււյզ № 001Արխիվացված 2011-03-18 Wayback Machine.
- Կենսագրական էջ «История отечественных спецслужб и правоохранительных органов» կայքէջումԱրխիվացված 2016-05-02 Wayback Machine.
- Իր աշխատասենյակից նա տեսնում էր աշխարհըԱրխիվացված 2018-11-28 Wayback Machine
|
- Սեպտեմբերի 18 ծնունդներ
- 1909 ծնունդներ
- Ռուսական կայսրությունում ծնվածներ
- Հունիսի 4 մահեր
- 2002 մահեր
- Մոսկվա քաղաքում մահացածներ
- Տրոեկուրովյան գերեզմանատանը թաղվածներ
- ԽՄԿԿ անդամներ
- Խորհրդային Միության հերոսներ
- «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 3-րդ աստիճանի շքանշանի ասպետներ
- Լենինի շքանշանի ասպետներ
- Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշանով պարգևատրվածներ
- Կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ
- Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշանակիրներ
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ
- Կարմիր աստղի շքանշանի ասպետներ
- «Մարտական ծառայությունների համար» մեդալով պարգևատրվածներ
- Մոսկվայի 850-ամյակի հուշամեդալով պարգևատրվածներ
- Կովկասի պաշտպանության համար մեդալակիրներ
- «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Խորհրդային հետախույզներ
- Խորհրդային գեներալ-գնդապետներ
- ԽՍՀՄ ԳԽ պատգամավորներ