Список на соѕвездија
Низ историјата, секој народ имал свои соѕвездија, митологија. На овој список асе наведени 88-те соѕзведија што ги признава современата астрономија, кои поточно не се ѕвездени шеми, туку всушност подрачја на небесната сфера).
Основоположници на денешните меѓународни називи на северните соѕвездија се Вавилонците и Старите Грци (според записите на Птоломеј). Исцртувајќи го јужното небо, европските и американските астрономи предлагале имиња новите соѕвездија како и други називи што би ги пополниле празнините помеѓу старите. Не сите предлози биле прифатени, но до решение се дошло во 1922 г. кога Меѓународниот астрономски сојуз (IAU) усвоила современ список од 88 соѕвездија. По ова, белгискиот астроном Ежен Жозеф Делпорт на секое соѕвездие му исцртал точни граници, така што секоја една точка на небото припаѓа на само едно соѕвездие.
На табелава е дадено македонското име на секое соѕвездие, проследено од латинското, неговиот генитивен облик, кратенките во меѓународна употреба[1][2], на која полутопка припаѓа соѕвездието, координати за полна видливост и најсјајната ѕвезда од секое соѕвездие.
Ознаки за полутопките: Ј = јужна, С = северна, СЈ и ЈС = соѕвездието има средиште некаде во небесниот екватор, Сј и Јс = соѕвездието има само мал дел во полутопката означена со мала буква.
| Соѕвездие | Латинско име | Генитивно | Кратенки | Полутопка | Полна видливост | Најсјајна ѕвезда |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Андромеда | Andromeda | Andromedae | And, Andr | 90° СШ на 37° ЈШ | Сира | |
| Береникина Коса | Coma Berenices | Comae Berenices | CrA, CorA | 90° СШ на 56° ЈШ | Бета Береникина Коса | |
| Бик | Taurus | Tauri | Tau, Taur | 90° СШ на 65° ЈШ | Алдебаран | |
| Близнаци | Gemini | Geminorum | Gem, Gemi | 90° СШ на 60° ЈШ | Полукс | |
| Вага | Libra | Librae | Lib, Libr | 60° СШ на 90° ЈШ | Зубенешамали | |
| Вајар | Sculptor | Sculptoris | Scl, Scul | 50° СШ на 90° ЈШ | Алфа Вајар | |
| Водна Змија | Hydra | Hydrae | Hya, Hyda | 55° СШ на 83° ЈШ | Алфард | |
| Водолија | Aquarius | Aquarii | Aqr, Aqar | 65° СШ на 87° ЈШ | Садалсуд | |
| Волк | Lupus | Lupi | Lup, Lupi | 35° СШ на 90° ЈШ | Алфа Волк | |
| Воловар | Boötes | Boötis | Boo, Boot | 90° СШ на 50° ЈШ | Арктур | |
| Гавран | Corvus | Corvi | Crv, Corv | 65° СШ на 90° ЈШ | Гиена Гураб | |
| Голема Мечка | Ursa Major | Ursae Majoris | UMa, UMaj | 90° СШ на 17° ЈШ | Алиот | |
| Големо Куче | Canis Major | Canis Majoris | CMa, CMaj | 57° СШ на 90° ЈШ | Сириус | |
| Гулаб | Columba | Columbae | Col, Colm | 41° СШ на 90° ЈШ | Факт | |
| Гуштер | Lacerta | Lacertae | Lac, Lacr | 90° СШ на 40° ЈШ | Алфа Гуштер | |
| Девица | Virgo | Virginis | Vir, Virg | 67° СШ на 76° ЈШ | Спика | |
| Делфин | Delphinus | Delphini | Del, Dlph | 90° СШ на 70° ЈШ | Ротанев | |
| Длето | Caelum | Caeli | Cae, Cael | 41° СШ на 90° ЈШ | Алфа Длето | |
| Еднорог | Monoceros | Monocerotis | Mon, Mono | 75° СШ на 85° ЈШ | Бета Еднорог | |
| Едро | Vela | Velorum | Vel, Velr | 33° СШ на 90° ЈШ | Регор | |
| Еридан | Eridanus | Eridani | Eri, Erid | 32° СШ на 89° ЈШ | Ахернар | |
| Ждребе | Equuleus | Equulei | Equ, Equl | 90° СШ на 77° ЈШ | Киталфа | |
| Жерав | Grus | Gruis | Gru, Grus | 35° СШ на 90° ЈШ | Алнаир | |
| Жирафа | Camelopardalis | Camelopardalis | Cam, Caml | 90° СШ на 37° ЈШ | Бета Жирафа | |
| Зајак | Lepus | Leporis | Lep, Leps | 60° СШ на 90° ЈШ | Арнеб | |
| Златна Рипка | Dorado | Doradus | Dor, Dora | 20° СШ на 90° ЈШ | Алфа Златна Рипка | |
| Змеј | Draco | Draconis | Dra, Drac | 90° СШ на 15° ЈШ | Елтанин | |
| Змија[3] | Serpens | Serpentis | Ser, Serp | 74° СШ на 64° ЈШ | Унукалхај | |
| Змијоносец | Ophiuchus | Ophiuchi | Oph, Ophi | 80° СШ на 80° ЈШ | Расалхаг | |
| Индијанец | Indus | Indi | Ind, Indi | 16° СШ на 90° ЈШ | Персиец | |
| Јарец | Capricornus | Capricorni | Cap, Capr | 62° СШ на 90° ЈШ | Денеб Алгеди | |
| Јужен Крст | Crux | Crucis | Cru, Cruc | 25° СШ на 90° ЈШ | Акрукс | |
| Јужен Триаголник | Triangulum Australe | Trianguli Australis | TrA, TrAu | 20° СШ на 90° ЈШ | Атрија | |
| Јужна Круна | Corona Australis | Coronae Australis | CrA, CorA | 44° СШ на 90° ЈШ | Алфека Меридијана | |
| Јужна Риба | Piscis Austrinus | Piscis Austrini | PsA, PscA | 50° СШ на 90° ЈШ | Фомалхаут | |
| Камелеон | Chamaeleon | Chamaeleontis | Cha, Cham | 07° СШ на 90° ЈШ | Алфа Камелеон | |
| Касиопеја | Cassiopeia | Cassiopeiae | Cas, Cass | 90° СШ на 12° ЈШ | Шедар | |
| Кентаур | Centaurus | Centauri | Cen, Cent | 25° СШ на 90° ЈШ | Алфа Кентаур(и) | |
| Кефеј | Cepheus | Cephei | Cep, Ceph | 90° СШ на 10° ЈШ | Алдерамин | |
| Кит | Cetus | Ceti | Cet, Ceti | 70° СШ на 90° ЈШ | Денеб Кајтос | |
| Кобилица | Carina | Carinae | Car, Cari | 14° СШ на 90° ЈШ | Канопус | |
| Компас | Pyxis | Pyxidis | Pyx, Pyxi | 53° СШ на 90° ЈШ | Алфа Пиксидис | |
| Кочијаш | Auriga | Aurigae | Aur, Auri | 90° СШ на 34° ЈШ | Капела | |
| Крма | Puppis | Puppis | Pup, Pupp | 39° СШ на 90° ЈШ | Наос | |
| Лав | Leo | Leonis | Leo, Leon | 83° СШ на 57° ЈШ | Регул | |
| Лебед | Cygnus | Cygni | Cyg, Cygn | 90° СШ на 29° ЈШ | Денеб | |
| Летечка Риба | Volans | Volantis | Vol, Voln | 14° СШ на 90° ЈШ | Бета Летечка Риба | |
| Лира | Lyra | Lyrae | Lyr, Lyra | 90° СШ на 29° ЈШ | Вега | |
| Лисица | Vulpecula | Vulpeculae | Vul, Vulp | 90° СШ на 55° ЈШ | Ансер | |
| Ловечки Кучиња | Canes Venatici | Canum Venaticorum | CVn, CVen | 90° СШ на 38° ЈШ | Кор Кароли | |
| Мал Лав | Leo Minor | Leonis Minoris | LMi, LMin | 90° СШ на 48° ЈШ | Прекипуа | |
| Мала Водна Змија | Hydrus | Hydri | Hyi, Hydi | 08° СШ на 90° ЈШ | Бета Мала Водна Змија | |
| Мала Мечка | Ursa Minor | Ursae Minoris | UMi, UMin | 90° СШ на 10° ЈШ | Северница | |
| Мало Куче | Canis Minor | Canis Minoris | CMi, CMin | 89° СШ на 77° ЈШ | Прокион | |
| Маса | Mensa | Mensae | Men, Mens | 05° СШ на 90° ЈШ | Алфа Маса | |
| Микроскоп | Microscopium | Microscopii | Mic, Micr | 45° СШ на 90° ЈШ | Гама Микроскоп | |
| Мрежичка | Reticulum | Reticuli | Ret, Reti | 23° СШ на 90° ЈШ | Алфа Мрежичка | |
| Мува | Musca | Muscae | Mus, Musc | 10° СШ на 90° ЈШ | Алфа Мува | |
| Овен | Aries | Arietis | Ari, Arie | 90° СШ на 59° ЈШ | Хамал | |
| Октант | Octans | Octantis | Oct, Octn | 05° СШ на 90° ЈШ | Ни Октант | |
| Олтар | Ara | Arae | Ara, Arae | 25° СШ на 90° ЈШ | Бета Олтар | |
| Орел | Aquila | Aquilae | Aql, Aqil | 78° СШ на 71° ЈШ | Алтаир | |
| Орион | Orion | Orionis | Ori, Orio | 85° СШ на 75° ЈШ | Ригел | |
| Паун | Pavo | Pavonis | Pav, Pavo | 15° СШ на 90° ЈШ | Алфа Паун | |
| Пегаз | Pegasus | Pegasi | Peg, Pegs | 90° СШ на 65° ЈШ | Ениф | |
| Персеј | Perseus | Persei | Per, Pers | 90° СШ на 35° ЈШ | Мирфак | |
| Пехар | Crater | Crateris | Crt, Crat | 65° СШ на 90° ЈШ | Лабрум | |
| Печка | Fornax | Fornacis | For, Forn | 50° СШ на 90° ЈШ | Алфа Печка | |
| Пумпа | Antlia | Antliae | Ant, Antl | 50° СШ на 90° ЈШ | Алфа Пумпа | |
| Рајска Птица | Apus | Apodis | Aps, Apus | 07° СШ на 90° ЈШ | Алфа Рајска Птица | |
| Рак | Cancer | Cancri | Cnc, Canc | 90° СШ на 60° ЈШ | Тарф | |
| Рамнило | Norma | Normae | Nor, Norm | 30° СШ на 90° ЈШ | Гама2 Рамнило | |
| Риби | Pisces | Piscium | Psc, Pisc | 84° СШ на 56° ЈШ | Кулат Нуну | |
| Рис | Lynx | Lyncis | Lyn, Lync | 90° СШ на 35° ЈШ | Алфа Рис | |
| Северна Круна | Corona Borealis | Coronae Borealis | CrB, CorB | 90° СШ на 50° ЈШ | Алфека | |
| Секстант | Sextans | Sextantis | Sex, Sext | 78° СШ на 83° ЈШ | Алфа Секстант | |
| Скорпија | Scorpius | Scorpii | Sco, Scor | 44° СШ на 90° ЈШ | Антарес | |
| Сликар | Pictor | Pictoris | Pic, Pict | 25° СШ на 90° ЈШ | Алфа Сликар | |
| Стрела | Sagitta | Sagittae | Sge, Sgte | 90° СШ на 70° ЈШ | Гама Стрела | |
| Стрелец | Sagittarius | Sagittarii | Sgr, Sgtr | 55° СШ на 90° ЈШ | Каус Аустралис | |
| Телескоп | Telescopium | Telescopii | Tel, Tele | 33° СШ на 90° ЈШ | Алфа Телескоп | |
| Триаголник | Triangulum | Trianguli | Tri, Tria | 90° СШ на 50° ЈШ | Бета Триаголник | |
| Тукан | Tucana | Tucanae | Tuc, Tucn | 15° СШ на 90° ЈШ | Алфа Тукан | |
| Феникс | Phoenix | Phoenicis | Phe, Phoe | 32° СШ на 90° ЈШ | Анка | |
| Херкул | Hercules | Herculis | Her, Herc | 90° СШ на 39° ЈШ | Корнефорос | |
| Часовник | Horologium | Horologii | Hor, Horo | 20° СШ на 90° ЈШ | Алфа Часовник | |
| Шестар | Circinus | Circini | Cir, Circ | 20° СШ на 90° ЈШ | Алфа Шестар | |
| Штит | Scutum | Scuti | Sct, Scut | 74° СШ на 64° ЈШ | Алфа Штит |
Поранешни соѕвездија
[уреди | уреди извор]Дел од некогашните соѕвездија денес не се признаени од Меѓународниот астрономски сојуз, но може да се сретнат во постари ѕвездени карти и други прирачни материјали. Најпознат ваков пример е соѕвездието Бродот Арго (Argo Navis), едно од 48-те Птоломееви соѕвездија.
Астеризми
[уреди | уреди извор]Во минатото, покрај соѕвездијата постоеле и други ѕвездени шеми кои се нарекуваат „астеризми“. Примери за астеризми се Голема Кола и Северниот Крст.
Некои стари астеризми како Береникина Коса, Змија и делови од Бродот Арго денес се признаени како соѕвездија.
Поврзано
[уреди | уреди извор]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Соѕвездија Архивирано на 1 декември 2008 г. - Меѓународен астрономски сојуз (англиски)
- ↑ Речник на поими во аеро-астронаутиката: Табела V (Соѕвездија) Архивирано на 16 јануари 2009 г. - НАСА (англиски)
- ↑ Соѕвездието Змија може да се подели на две соѕвездија: Змиска Опашка (Serpens Cauda) и Змиска Глава (Serpens Caput)
Користена литература
[уреди | уреди извор]- Eugène Delporte: Délimitation scientifique des constellations, tables et cartes. IAU. Cambridge University Press, Cambridge 1930.
- Eckhard Slawik / Uwe Reichert: Atlas der Sternbilder. Spektrum, Heidelberg 2004. ISBN 3-8274-0268-9
- Ian Ridpath: Die großen Sternbilder. Patmos, Düsseldorf 2004,. ISBN 3-491-69112-5 (англиско издание „Star Tales“ [1])
- Hermann-Michael Hahn, Gerhard Weiland: Der neue Kosmos Himmelsführer. Franckh, Stuttgart 1998. ISBN 3-440-07485-4.
- John Sanford: Der neue Kosmos-Sternatlas. Franckh, Stuttgart 1990. ISBN 3-440-06087-X.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Астроучилница: Соѕвездија Архивирано на 24 март 2011 г. - Скопско астрономско друштво (македонски)
