అక్షాంశ రేఖాంశాలు: 14°00′N 75°17′E / 14.00°N 75.28°E / 14.00; 75.28

శివమొగ్గ జిల్లా

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
Shimoga district
District of Karnataka
Shivamogga district
Clockwise from top-left: Aghoreshwara Temple in Ikkeri, View of Western Ghats near Kodachadri, Kedareswara Temple, Jog Falls, Kavaledurga Fort
Nickname: 
Gateway to Malnad
Location in Karnataka
Location in Karnataka
Coordinates: 14°00′N 75°17′E / 14.00°N 75.28°E / 14.00; 75.28
Country India
StateKarnataka
Administration DivisionBengaluru
Established1 November 1956
HeadquartersShimoga
TalukasShimoga, Sagara, Shikaripura, Soraba, Hosanagara, Bhadravathi, Thirthahalli
Government
 • Superintendent of PoliceB. M. Lakshmi Prasad (IPS)[2]
 • Deputy CommissionerSelvamani R (IAS)[2]
విస్తీర్ణం
 • Total8,495 కి.మీ2 (3,280 చ. మై)
జనాభా
 (2011)
 • Total17,52,753[1]
 • జనసాంద్రత207/కి.మీ2 (540/చ. మై.)
Languages
 • OfficialKannada
Time zoneUTC+5:30 (IST)
Vehicle registration

శివమొగ్గ జిల్లా, భారతదేశం, కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని ఒక జిల్లా. [3] దీనిని షిమోగా జిల్లా అనే మరోపేరుతో కూడా పిలుస్తారు. అధికారిక పేరు శివమొగ్గ జిల్లా. ఈ జిల్లాలో ప్రధాన భాగం మల్నాడు లేదా సహ్యాద్రిలో ఉంది.జిల్లా పరిపాలనా కేంద్రం షిమోగా లేదా శివమొగ్గ. జోగ్ జలపాతం ఈ జిల్లాలో ప్రసిద్ధిచెందిన ఒక ప్రధాన పర్యాటక ఆకర్షణ. 2011 నాటికి షిమోగా జిల్లా జనాభా 17,52,753. జిల్లా పరిధిలో సొరబ, సాగర, హోసనగర్, షిమోగా, షికారిపుర, తీర్థహళ్లి, భద్రావతిఅనే ఏడు తాలూకాలు ఉన్నాయి. 1997 వరకు కొత్తగా ఏర్పడిన దావణగెరె జిల్లాలో భాగమయ్యే వరకు చన్నగిరి, హొన్నాలి, షిమోగా జిల్లాలో భాగంగా ఉన్నాయి.

పేరు మూలం

[మార్చు]

శివమొగ్గను గతంలో మండ్లీ అని పిలిచేవారు. [4] శివమొగ్గ పేరు ఎలా అభివృద్ధి చెందిందనే దానిపై పురాణకథలు ఉన్నాయి. ఒక కథనం ప్రకారం, శివమొగ్గ అనే పేరు హిందూదేవుడైన శివునికి సంబంధించింది. శివ -ముఖ (శివుడి ముఖం), శివనా -మూగు (శివుడి ముక్కు) లేదాశివనా -మొగ్గే (శివుడికి సమర్పించాల్సిన పువ్వులు) "శివమొగ్గ" అనే పేరుకు మూలాలు కావచ్చు. మరొక పురాణం ప్రకారం షిమోగా అనే పేరు సిహి-మోగే అనే పదం నుండి ఉద్భవించింది.తీపి కుండ అని దీని అర్థం. ఈ పురాణంప్రకారం, శివమొగ్గలో ఒకప్పుడు దుర్వాస మహర్షి ఆశ్రమం ఉండేది. అతనుమట్టి కుండలో తీపిమూలికలను ఉడకబెట్టేవాడు. కొంతమంది ఆవులకాపరులు, ఈ కుండను కనుగొన్నారు. తీపిపానీయాన్ని రుచిచూసిన తర్వాత ఈ ప్రదేశానికి సిహి-మోగే అని పేరుపెట్టారని కథనం. [5]

చరిత్ర

[మార్చు]
అఘోరేశ్వర దేవాలయం బయటి గోడ చెక్కడం, ఇక్కేరి గ్రామం, సాగర్ తాలూకా, షిమోగా జిల్లా.

త్రేతా యుగంలో తీర్థహళ్లి సమీపంలోని మృగవధే వద్ద జింక వేషంలో ఉన్న మారీచను రాముడు సంహరించాడు.[4] సా.శ. 3వ శతాబ్దంలో షిమోగా ప్రాంతం మౌర్య సామ్రాజ్యంలో భాగంగాఏర్పడింది.[6] ఈ జిల్లా ప్రాంతం శాతవాహనుల ఆధీనంలోకి వచ్చింది. శాతకర్ణి శాసనం శికారిపూర్ తాలూకాలో కనుగొనబడింది. [7] సా.శ. 200లోశాతవాహన సామ్రాజ్యం పతనం తర్వాత, ఈ ప్రాంతం సా.శ. 345 ఆ ప్రాంతలో బనవాసి కదంబుల ఆధీనంలోకి వచ్చింది. [8] కన్నడ భాషకు పరిపాలన హోదా కల్పించిన తొలిరాజ్యం కదంబులు. తరువాత కదంబులు దాదాపు సా.శ. 540లో బాదామి చాళుక్యుల సామంతులుగా మారారు. [9] [10]

సా.శ. 8వ శతాబ్దంలో రాష్ట్రకూటులు ఈ జిల్లాను పాలించారు. [11] కళ్యాణి చాళుక్యులు రాష్ట్రకూటులను పడగొట్టి, జిల్లా పాలన వారి చేతులులోకి తీసుకున్నారు. వారిపాలనలో బల్లిగావి ప్రముఖ నగరం. [12] సా.శ. 12వ శతాబ్దంలో, కళ్యాణిచాళుక్యుల బలహీనతతో, హొయసలలు ఈప్రాంతాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నారు.[13] హొయసలుల పతనం తరువాత, ఈ ప్రాంతం మొత్తం విజయనగర సామ్రాజ్యం కిందకు వచ్చింది.[14] సా.శ.1565లో విజయనగర సామ్రాజ్యం పతనం చెందిన తరువాత తల్లికోటయుద్ధంలో, మొదటి విజయనగర సామ్రాజ్యం సామంతులుగా ఉన్న కెలాడి నాయకులు నియంత్రణలోకి తీసుకుని, సార్వభౌమత్వాన్ని ప్రకటించారు. సుమారు రెండు శతాబ్దాల పాటు కెలాడి నాయకులు స్వతంత్రరాజ్యంగా పాలించారు. [6] సా.శ.1763లో హైదర్ అలీ కెలాడినాయకుల రాజధానిని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. ఫలితంగా ఈ జిల్లా మైసూర్ రాజ్య పాలనలోకి వచ్చింది. భారతదేశం బ్రిటిష్ వారినుండి స్వాతంత్ర్యం పొందేవరకు దానిలో భాగంగానే ఉంది. [6]

భౌగోళికం

[మార్చు]

షిమోగా జిల్లా కర్ణాటకలోని మల్నాడు ప్రాంతంలో ఒక భాగం.దీనిని కన్నడలో 'మల్నాడ్‌కి ప్రవేశ ద్వారం' లేదా 'మలెనాడ హెబ్బగిలు' అని కూడా పిలుస్తారు. జిల్లా హవేరి, దావణగెరె,చిక్‌మగళూరు, ఉడిపి, ఉత్తర కన్నడ జిల్లా సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. కర్ణాటక జిల్లాలలో మొత్తం వైశాల్యం ప్రకారం శివమొగ్గ జిల్లా 9వ స్థానంలో ఉంది. జిల్లా మొత్తం 8465 చ.కి.మీ. వైశాల్యంలోవిస్తరించిఉంది. [15]

షిమోగా 13°27' , 14°39' N, అక్షాంశ, 74°38', 76°04' E రేఖాంశాల మధ్య సముద్రమట్టానికి 640 మీటర్లసగటు ఎత్తులో ఉంది. [15] సముద్ర మట్టానికి 1343 మీటర్ల ఎత్తులో ఉన్న శిఖరం కొడచాద్రి కొండ. ఇది ఈ జిల్లాలో ఎత్తైన ప్రదేశం. ఈజిల్లాలో కాళి, గంగావతి, శరావతి, తడాది నదులున్నాయి. ఈ జిల్లా గుండా ప్రవహించే రెండు ప్రధాన నదులు తుంగ, భద్ర. ఇవి షిమోగా నగరానికి సమీపం లోని కూడలి వద్ద కలుస్తాయి. ఈ రెండిటిని కలిపి తుంగభద్ర అనే పేరుతో పిలుస్తారు.ఇది తరువాత కృష్ణా నదిలో కలుస్తుంది.

వాతావరణం

[మార్చు]

షిమోగా జిల్లా సగటు వార్షిక ఉష్ణోగ్రత సుమారు 26 సెంటీగ్రేడ్ నమోదైంది. సగటు ఉష్ణోగ్రత కొన్ని సంవత్సరాలు గణనీయంగా పెరిగింది. [16] జిల్లాలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో పగటి ఉష్ణోగ్రత 40 సెంటీగ్రేడ్ కు చేరుకుంటుంది. దీనితో వేసవిలో నీటి ఎద్దడి తదితర సమస్యలు తలెత్తుతున్నాయి. [17]

భూగర్భ శాస్త్రం

[మార్చు]
  • షిమోగా జిల్లాలో కనిపించే ప్రధాన మట్టి రూపాలు ఎర్ర కంకర మట్టి నేల, ఎర్ర బంకమట్టి నేల , లాటరిటిక్ కంకర బంకమట్టి నేల, లాటరిటిక్ మట్టి నేల, మధ్యస్థ లోతైన నల్ల నేల, నాన్-సెలైన్, సెలైన్ ఒండ్రు-కొల్లువియల్ నేల, గోధుమ అటవీ నేలలతో ఉంటుంది . [18]
  • జిల్లాలో లభించే ప్రధాన ఖనిజాలు సున్నపురాయి, తెలుపు క్వార్ట్జ్; చైన మట్టి, మాంగనీస్ లభిస్తాయి. [19]

జిల్లాలోని మైదాన భూమి వ్యవసాయానికి అనుకూలం.

ఆర్థిక వ్యవస్థ

[మార్చు]
షిమోగా జిల్లా వ్యవసాయ ఆర్థిక వ్యవస్థకు వక్క చెట్లు మూలస్తంభం.

షిమోగా జిల్లా ఆర్థిక వ్యవస్థకు కార్ఖానా, వ్యవసాయం, పశుపోషణ ప్రధానమైనవి. ఈ జిల్లాలో సాగుచేసే పంటలు వరి, వక్క,పత్తి, మొక్కజొన్న, నూనె గింజలు, జీడిపప్పు,మిరియాలు, మిరపఅల్లం, రాగిపంటలు విరివిగా పండుతాయి. [19] భారతదేశంలో కర్ణాటక అత్యధికంగా వక్కపంటను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. జిల్లాలో ఉత్పత్తి అయ్యే పంటలో ఎక్కువభాగం షిమోగా జిల్లాలో సాగు అవుతుంది. రైతులు వనిల్లా, జత్రోఫా వంటిపంటలను సాగు చేసి అధిక లాభాలను పొందారు. [20] ఏరియాకా మొక్కలతోపాటు లవంగం, మిరియాలు, దాల్చినచెక్క, ఏలకులు వంటి సుగంధ ద్రవ్యాలు పండిస్తారు. ఈ బహుళ పంటలు పండించుటకు భూమిని గరిష్టంగా ఉపయోగించు కోవడంతో, ఉపయోగంలో లేని నేలను మెరుగుపరచడంలో సహాయపడింది. సుగంధ ద్రవ్యాలు అధికవాణిజ్య విలువను కలిగిఉన్నందున ఇదిరైతులకు అదనపు ఆదాయాన్ని అందించింది..

పరిశ్రమలు

[మార్చు]

షిమోగా జిల్లాలో ఇనుము, వ్యవసాయం, వస్త్రాలు, ఇంజనీరింగ్ ప్రధాన పరిశ్రమలు. [19] కార్ఖానా కార్యకలాపాలకు అక్కడ సుదీర్ఘ చరిత్ర ఉంది. పెర్‌లైట్ లైనర్స్ (పి) లెడ్, కర్ణాటకలోని పురాతన పరిశ్రమలలో ఒకటి (గతంలో భారత్ కార్ఖానా అని పిలువబడేది).ఇది జిల్లాలోఅతిపెద్ద ప్రైవేట్-రంగం. [21] 2000 నాటికి షిమోగా జిల్లాలో చిన్న, మధ్య, పెద్ద అన్నీకలిపి దాదాపు 9800 పారిశ్రామికయూనిట్లు ఉన్నాయి. వాటిలో 41,000 కంటే ఎక్కువ మంది ఉద్యోగులు పనిచేస్తున్నారు. [21]

ప్రధాన పెట్టుబడులు ఆహార పదార్థాల, పానీయాలు, ఇంజనీరింగ్, మెకానికల్ వస్తువులపై ఉంటాయి. ఈ జిల్లాలోని ఇతర గ్రామీణ పరిశ్రమలు వడ్రంగి, కమ్మరి, తోలు,కుండలు, తేనెటీగల పెంపకం, రాళ్లను కత్తిరించడం, చేనేత, అగర్బతి, చందనం చెక్కడంలాంటివి ఉన్నాయి.

జిల్లా పారిశ్రామికీకరణను ప్రోత్సహించడానికి కర్ణాటక ప్రభుత్వం పారిశ్రామిక ప్రాంతాలను సృష్టించింది. కెఐఎడిబి నిడిగె భద్రావతి తాలూకాలోని పారిశ్రామిక ప్రాంతం, మచినహాలి ప్రారిశ్రామిక ప్రాంతం, షిమోగా తాలూకాలోని మండ్లీ-కల్లూర్ పారిశ్రామికవాడ, షిమోగా పారిశ్రామికవాడ, షిమోగాలోని కల్లహళ్లి ఇండస్ట్రియల్ ఎస్టేట్, కెఐఎడిబి దేవకతికొప్ప పారిశ్రామిక ప్రాంతం. కెఎస్ఎస్ఐడిసి సిద్లిపుర పారిశ్రామిక ప్రాంతం.షిమోగా జిల్లాలోని ప్రధాన పరిశ్రమలు.

పరిపాలనా విభాగాలు

[మార్చు]

షిమోగా జిల్లా పరిధిని పరిపాలనా సౌలభ్యం కోసం సొరబ, భద్రావతి, తీర్థహళ్లి, సాగర, షికారిపుర, షిమోగా, హోసనగర అనే ఏడుతాలూకాలుగా విభజించారు.

జిల్లా మెజిస్ట్రేట్ అదనపు పాత్రను కలిగిఉన్న ఉప కమీషనర్ జిల్లా పరిపాలనకు నాయకత్వం వహిస్తాడు. అసిస్టెంట్ కమిషనర్లు, తహశీల్దార్లు, శిరస్టేదార్లు, రెవెన్యూ ఇన్స్పెక్టర్లు,గ్రామ అకౌంటెంట్లు జిల్లా పరిపాలనలో డిప్యూటీ కమిషనర్‌కు సహాయం చేస్తారు. ప్రధాన కార్యాలయం షిమోగా నగరం.

షిమోగా లోక్‌సభ నియోజకవర్గం మొత్తం షిమోగా జిల్లాను కలిగి ఉంది. దావణగెరె జిల్లాలోని చన్నగిరి తాలూకాలోని నల్లూరు, ఉబ్రాణి హోబ్లీల భాగాలను కూడా కలిగి ఉంది. 2005 నాటికి ఇది 12,86,181 మంది ఓటర్లను కలిగి ఉంది. షెడ్యూల్డ్ కులాలు, షెడ్యూల్డ్ తెగల జనాభా 2,2.లక్షలు మంది ఉన్నారు. లింగాయత్‌ల సమాజానికి చెందినవారు రెండు లక్షలు మంది, దీవరు (ఇదిగ) సమాజానికి చెందిన జనాభా 1.8 లక్షల మంది, ( మడివాల) ముస్లిం సమాజానికి చెందినవారు 1.2 లక్షమంది, బ్రాహ్మణ సమాజానికి చెందినవారు 1.6 లక్షమంది, వొక్కలిగలు 1.25 మంది ఉన్నారు. [22]

కర్ణాటక రాష్ట్ర శాసనసభకు ఏడుగురు సభ్యులు ఎన్నికయ్యారు. షిమోగా జిల్లాలోని శాసనసభ నియోజకవర్గాలు: [23]

జనాభా గణాంకాలు

[మార్చు]
చారిత్రికంగా జనాభా
సంవత్సరంజనాభా±%
19013,83,007—    
19113,67,303−4.1%
19213,54,101−3.6%
19313,64,903+3.1%
19413,81,059+4.4%
19514,75,999+24.9%
19617,63,076+60.3%
19719,88,744+29.6%
198112,61,582+27.6%
199114,52,259+15.1%
200116,42,545+13.1%
201117,52,753+6.7%
మతాలప్రకారం శివమొగ్గ జిల్లా జనాభా (2011)[24]
మతం శాతం
హిందూ
  
 84.41%
ఇస్లాం
  
 13.39%
క్రైస్తవులు
  
 1.51%
జైనులు
  
 0.53%
ఇతరులు
  
 0.16%

2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం షిమోగా జిల్లాలో 17,52,753 మంది జనాభా ఉన్నారు.[25] ఇది గాంబియా దేశ జనాభాకు [26] యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లోని నెబ్రాస్కా రాష్ట్ర జనాభాకు దాదాపు సమానంగా ఉంటుంది. [27] భారతదేశంలో మొత్తం 640 జిల్లాల్లో జనాభా పరంగా శివమొగ్గ జిల్లా 275వ స్థానంలో ఉంది. [25] జిల్లాలో చ.కి.మీ.కు 207 (చ.మై.కు.540 మంది) జనసాంద్రతను కలిగి ఉంది.[25] 2001-2011 దశాబ్దంలో జిల్లా జనాభా వృద్ధి రేటు 6.88% శాతానికి పెరిగింది. [25] షిమోగాలో ప్రతి 1000 మంది పురుషులకు 995 స్త్రీల లింగ నిష్పత్తి ఉంది. [25] అక్షరాస్యత రేటు 80.5%. 35.59% శాతం మంది జనాభా పట్టణ ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్నారు. జనాభాలో షెడ్యూల్డ్ కులాలు జనాభా 17.58% శాతం మంది ఉండగా, షెడ్యూల్డ్ తెగలు జనాభా 3.73% శాతం మంది ఉన్నారు. [25]

జిల్లాలో షిమోగా తాలూకా అత్యధిక జనాభాను కలిగి ఉంది.హోసనగర తాలూకాలో అత్యల్పంగా జనాభా ఉన్నారు.జిల్లాలో 1000 మంది పురుషులకు 977 మంది స్త్రీల లింగనిష్పత్తి ఉండగా,షిమోగా తాలూకాలో 991 మంది స్త్రీలకు 1000 మంది పురుషులతో లింగనిష్పత్తి తక్కువగా ఉంది. [28]

తాలూకా జనాభా (2011) [29] [30]
తాలూకా పేరు గృహాల సంఖ్య జనాభా మగవారు ఆడవారు
సొరబ 37,363 185,572 94,267 91,305
షిమోగా 93,426 445,192 226,928 218,264
భద్రావతి 71,771 338,989 171,917 167,072
హోసనగర 23,358 115,000 57,392 57,608
సాగర 41,915 300,995 150,977 150,018
షికారిపుర 41,389 213,590 108,344 105,246
తీర్థహళ్లి 32,002 143,207 70,734 72,473

2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం, శివమొగ్గ మొత్తం జనాభాలో 70.20% మంది కన్నడ, 12.71% మంది ఉర్దూ, 4.17% మంది తమిళం, 4.07% మంది తెలుగు, 2.95% మంది లంబాడీ, 2.10% మంది మరాఠీ, 1.47% మంది కొంకణిని మొదటి భాషగా మాట్లాడతారు. [31]

సంస్కృతి

[మార్చు]
ఫైర్‌ఫ్లైస్ ఫెస్టివల్ ఆఫ్ సేక్రేడ్ మ్యూజిక్‌లో డొల్లు కుణిత ప్రదర్శన.

వారసత్వ, వాస్తుశిల్పం

[మార్చు]

'దక్షిణ కేదార' అని పిలువబడే బల్లెగావి 12వ శతాబ్దంలో బనవాసి పాలకుల రాజధాని. బల్లెగావిలో అనేక దేవాలయాలు ఉన్నాయి.కొన్ని చివరి చాళుక్యుల వాస్తుశిల్పం ప్రకారం నిర్మించబడ్డాయి. కేదారేశ్వర ఆలయం, త్రిపురాంతకేశ్వర ఆలయం, ప్రభుదేవ ఆలయం అనే ముఖ్య ఆలయాల ఉన్నాయి. [32] వారు శిల్పకళకు ప్రసిద్ధి చెందారు. శివప్ప నాయక్ ప్యాలెస్ షిమోగాలో తుంగా నది ఒడ్డున ఉంది. దీనిని కెలాడి శివప్ప నాయక్ నిర్మించాడు. భద్రావతిలోని లక్ష్మీనృసింహ దేవాలయం హొయసల శిల్పకళ ప్రకారం నిర్మించబడింది. కేలాడి నాయకుల కాలంలో కేలాడి, ఇక్కేరి రాజధాని నగరాలు.కేల్డైలో రామేశ్వర ఆలయం, వీరభద్రేశ్వర ఆలయం, పార్వతిదేవి ఆలయం అనే మూడు ప్రసిద్ధ ఆలయాలు ఉన్నాయి. అఘోరేశ్వర దేవాలయం ఇక్కేరిలో ఉంది. [32] 1990లలో నిర్మించిన సేక్రేడ్ హార్ట్ చర్చి ఆసియాలో రెండవ అతిపెద్ద చర్చి జిల్లాలో ఉంది. [32]

కవిత్వం, సాహిత్యం

[మార్చు]

షిమోగా జిల్లా అనేక మంది కన్నడ రచయితలు, కవులను తయారు చేసింది:

  • కువెంపు తీర్థహళ్లి తాలూకాలోని కుప్పల్లి గ్రామంలో జన్మించాడు.
  • జీఎస్ శివరుద్రప్ప శికారిపూర్‌లో జన్మించాడు.
  • యు.ఆర్. అనంతమూర్తి తీర్థహళ్లి తాలూకా, మెలిగె గ్రామంలో జన్మించాడు.
  • కొనగవల్లిలో జన్మించిన పి.లంకేష్ .
  • సాగర నుంచి కె.వి. సుబ్బన్న
  • ఎం.కె. ఇందిర
  • సాగర నుంచి న డిసౌజా
  • తీర్థహళ్లికి చెందిన హెచ్‌ఎం నాయక్‌
  • కువెంపు కుమారుడు పూర్ణచంద్ర తేజస్వి .

2006 డిసెంబరులో, 73వ కన్నడ సాహిత్య సమ్మేళనం షిమోగాలో జరిగింది. ఈ కార్యక్రమానికి కెఎస్‌నిస్సార్‌ అహ్మద్‌ అధ్యక్షత వహించాడు. [33] ఇది షిమోగాలో జరిగిన మూడవ కన్నడ సాహియ సమ్మేళనం. మొదటిది 1946లో దా.రా.బేంద్రే అధ్యక్షతన జరిగింది. రెండవది 1976లో ఎస్.వి. రంగన్న అధ్యక్షతన జరిగింది.

నీనాసం

[మార్చు]

నీనాసం చిత్రసమాజ సినిమా సంస్కృతిని ప్రోత్సహించడానికి, చలనచిత్రోత్సవాలను నిర్వహించడానికి ఎర్పడిన ఒక సంస్థ. [34]నీలకంఠేశ్వర నాట్య సేవా సంఘం సాగరలోని హెగ్గోడు అనే గ్రామంలో ఉంది. దీనిని [35] లో కె.వి.సుబ్బన్న స్థాపించాడు. నీనాసం ఒక నాటక సంస్థ. దీని ప్రధాన కార్యాలయం హెగ్గోడులో ఉంది. ఇందులో గ్రంధాలయం, నాటక తర్పీదు వరండా, అతిధి గృహం, ప్రదర్శన వరండా ఉన్నాయి. [36] నీనాసం కోసం శివరామ కారంత రంగమందిర ఆడిటోరియం. ఇది 1972లో తెరవబడింది [37] నీనాసం 1991-1993 సమయంలో భారత ప్రభుత్వం సహాయంతో శాలరంగ అనే థియేటర్-ఇన్-ఎడ్యుకేషన్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. [38] [39] ఫోర్డ్ ఫౌండేషన్ జనస్పందన అనే గ్రామీణ థియేటర్, ఫిల్మ్ కల్చర్ ప్రాజెక్ట్‌ను స్థాపించడంలో స్వచ్ఛందంగా ముందుకు వచ్చింది. [39] [40] యువకుల కోసం నీనాసం ఎండాకాలపు శిక్షణా తరగతులు నిర్వహిస్తోంది. [41]

హస్తకళలు, శిల్పం

[మార్చు]

గుడిగార్లు చెక్కపై, ప్రధానంగా చందనంపై క్లిష్టమైన చిత్రకళ చెక్కడంలో నైపుణ్యం కలిగిన హస్తకళాకారుల వంశం.వీరు సాగర, సొరబ తాలూకాలలో కేంద్రీకృతమై ఉన్నారు. వారు తయారు చేసిన వస్తువులను ప్రభుత్వ విక్రయశాలలలో విక్రయిస్తారు.[42] ఈ వంశానికి చెందిన శిల్పులలో అశోక్ గుడిగార్ ఒకరు.41అడుగుల బాహుబలి విగ్రహం అతను చెక్కిన విగ్రాహాలలో ప్రసిద్ధి చెందిన విగ్రహం. [43] అతను చాళుక్యుల శైలి గణేశ శిల్పానికి విశ్వకర్మ అవార్డును గెలుచుకున్నాడు. అతను 1992లో తన హొయసల శైలి వేణుగోపాల శిల్పకళకు జాతీయ అవార్డును గెలుచుకున్నాడు. [44]

నృత్యం

[మార్చు]
యక్షగాన కళాకారుడు.

డొల్లు కుణిత, యక్షగానం ఈ జిల్లాలో ప్రబలంగా ఉన్న కొన్ని నృత్య రూపాలు. జిల్లాలో యక్షగానానికి సుదీర్ఘ చరిత్ర ఉంది. కోట శివరామ కారంతా యక్షగానం 'బడగుతిట్టు' రూపానికి మూలం షిమోగా జిల్లా. ఇక్కేరి, ఉడిపి మధ్య ప్రాంతంలో జరిగిందని చెపుతారు.

జాతరలు

[మార్చు]

షిమోగాలో ప్రతి సంవత్సరం దసరా పండగను ఘనంగా జరుపుకుంటారు. [45] ఈ సమయంలో అనేక సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు జరుగతాయి. [45] 2006లో షిమోగాలో జానపద జాతర నిర్వహించబడింది. [46] మూడు సంవత్సరాలకు ఒకసారి సాగరలో మరికాంబ ఉత్సవాలు నిర్వహిస్తారు. [47]

సినిమా

[మార్చు]

ఆర్కే నారాయణ్ రాసిన నవల ఆధారంగా మాల్గుడి డేస్ అనే టెలి-సీరియల్ అగుంబేలో చిత్రీకరించబడింది. [48] కన్నడ నటుడు,దర్శకుడు శంకర్ నాగ్ దీనికి దర్శకత్వం వహించాడు.[49] కువెంపు రాసిన నవల ఆధారంగా కానూర హెగ్గడతి చిత్రం తీర్థహళ్లి తాలూకాలో చిత్రీకరించారు. దీనికి గిరీష్ కర్నాడ్ దర్శకత్వం వహించాడు.ఈ చిత్రానికి బివి కారంత్ సంగీతం అందించాడు. [50] యు.ఆర్. అనంత మూర్తి రాసిన నవల ఆధారంగా రూపొందిన సంస్కార చిత్రం షిమోగా జిల్లాలోని ఒక గ్రామంలో చిత్రీకరించారు. [51]

షిమోగా జిల్లాలో జన్మించిన సినీ ప్రముఖులు:

  • గిరీష్ కాసరవల్లి : కన్నడ ఆర్ట్ సినిమాలకు స్వర్ణ కమల్ అవార్డులు గెలుచుకున్న చిత్ర దర్శకుడు.
  • పి. లంకేష్ :టాబ్లాయిడ్ లంకేష్ పత్రిక ఎడిటర్,కొన్ని చిత్రాల దర్శకుడు.
  • అశోక్ పాయ్ :సైకియాట్రిస్ట్, [52] స్క్రిప్ట్ రైటర్ [53] చలనచిత్ర నిర్మాత కన్నడ చిత్రం కడినా బెంకి అనే సినిమాలు నిర్మించాడు. [54] [55]
  • షిమోగాలో జన్మించిన సుదీప్ కన్నడ నటుడు
  • అరుణ్ సాగర్ సాగర్ నుండి వచ్చిన కన్నడ నటుడు

చదువు

[మార్చు]

షిమోగా జిల్లా అక్షరాస్యత రేటు 80.2%.శాతం ఉంది. జిల్లాలో రెండు ఇంజనీరింగ్ కళాశాలలు,రెండు వైద్య కళాశాలలు,ఒక ఆయుర్వేద వైద్య కళాశాల,దంత కళాశాల,పశువైద్య కళాశాల,వ్యవసాయ కళాశాల ఉన్నాయి. జిల్లాలో 116 ప్రీ-యూనివర్శిటీ కళాశాలలు ఉన్నాయి. [56] వాటిలో 51 ప్రభుత్వ పూర్వ విశ్వవిద్యాలయ కళాశాలలు ఉన్నాయి.[57] నేషనల్ ఎడ్యుకేషన్ సొసైటీ ఆధ్వర్యంలో 41 విద్యా సంస్థలుఉన్నాయి. [58] ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు 1106, ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు 1185 ఉన్నాయి. [59]

ప్రాథమిక, ఉన్నత పాఠశాల విద్య

[మార్చు]

షిమోగా జిల్లాలో 1106 ప్రాథమిక పాఠశాలలు, 1185 ఉన్నత ప్రాథమిక పాఠశాలలు, 393 ఉన్నత పాఠశాలలు ఉన్నాయి.1323 అంగన్‌వాడీలు ఉన్నాయి. [60] నేషనల్ ఎడ్యుకేషన్ సొసైటీలో ప్రీ-యూనివర్శిటీ, ఫస్ట్ గ్రేడ్ మొదటి తరగతి కళాశాలలోతో సహా 31విద్యా సంస్థలు ఉన్నాయి.[60] జ్ఞానదీప పాఠశాలతో సహా ఐదు సి.బి.ఎస్.ఇ. పాఠశాలలు ఉన్నాయి. [61] నేషనల్ రెసిడెన్షియల్ స్కూల్ తీర్థల్లిలోని మరొక సి.బి.ఎస్.ఇ. పాఠశాల. హోంగిరానా స్కూల్ ఆఫ్ ఎక్సలెన్స్ కర్ణాటకలోని సాగర్‌లోని ఒక సి.బి.ఎస్.ఇ. పాఠశాల. [61] సి.బి.ఎస్.ఇ.కి అనుబంధంగా ఉన్న బి.జి.ఎస్ సెంట్రల్ స్కూల్ కారేహళ్లి భద్రావతిలో ఉంది

పర్యాటకం

[మార్చు]

జలపాతాలు

[మార్చు]
భద్రావతిలో భద్ర నది ప్రాజెక్టు ఆనకట్ట.
  • జోగ్ జలపాతం భారతదేశంలో ఎత్తైనజలపాతం,ఆసియాలో రెండవ ఎత్తైన జలపాతం. [62] శరావతి నది రాజా, రాణి, రోవర్, రాకెట్ అని పిలువబడే నాలుగు విభిన్న ప్రవాహాలలో కొండగట్టులో పడిపోతుంది. [63] జోగ్ జలపాతం సాగర్ తాలూకాలో ఉంది.దీని వయస్సు 30 కి.మీ. సాగర్ నగరం నుండి.
  • కుంచికల్ జలపాతం భారతదేశంలో 11వ ఎత్తైన జలపాతం.ఇది ప్రపంచంలోని 313వ ఎత్తైన జలపాతం [64] 455 మీటర్ల ఎత్తులో ఉంది. ప్రపంచంలోని ఎత్తైన జలపాతాలజాబితాలో 116వ స్థానంలో ఉంది. [64] ఈ జలపాతం మస్తికట్ట సమీపంలోఉంది. వారాహి నది ద్వారా ఏర్పడింది.
  • బర్కానా జలపాతం అగుంబే 80 సమీపంలో ఉంది తీర్థహళ్లి పట్టణం నుండి కి.మీ. బర్కానా జలపాతంభారతదేశంలో 10వ ఎత్తైన జలపాతంప్రపంచంలో 308వ స్థానంలోఉంది. [64]
  • అచకన్య జలపాతం అరల్సురులి అనే గ్రామానికి సమీపంలో ఉంది, 10 తీర్థహళ్లి నుండి హోసనగర వెళ్లే మార్గంలో కి.మీ. ఈ జలపాతం శరావతి నది ద్వారా ఏర్పడింది. [65]
  • వానకే-అబ్బే జలపాతం మల్నాడు అడవుల మధ్యలో ఉంది, 4 అగుంబే నుండి కి.మీ. [65]
  • హిడ్లమనే జలపాతం హోసనగర తాలూకాలోని నిట్టూరు సమీపంలో ఉంది. ఇక్కడికి చేరుకోవడానికి ట్రెక్కింగ్ మాత్రమే మార్గం. [65]
  • డబ్బే జలపాతం, సాగర సాగర్ తాలూకాలోని హోసగడ్డే సమీపంలో ఉంది. సాగర్ నుండి భత్కల్ వెళ్లే దారిలో హోసగడ్డే సుమారు 20 ఉంటుంది కార్గల్ పట్టణం నుండి కి.మీ. హోసగడ్డ నుండి 6–8 నడక కిమీ అడవిలోకి దబ్బే జలపాతానికి దారి తీస్తుంది. [66]

ఆనకట్టలు

[మార్చు]
  • సాగర్ తాలూకాలోని శరావతి నదిపై లింగనమక్కి ఆనకట్ట నిర్మించబడింది. ఇది జోగ్ జలపాతం నుండి 6 కి.మీ దూరంలో ఉంది. [65] ఇది మహాత్మా గాంధీ హైడ్రో-ఎలక్ట్రిక్ ప్రాజెక్టుకు ప్రధాన ఫీడర్ రిజర్వాయర్.ఇందులో 27.5 మెగావాట్ల రెండు విద్యుత్ ఉత్పత్తి యూనిట్లు ఉన్నాయి. [67] కర్ణాటకలో ఇది 151.75 టిఎంసి తో కలిగిన పెద్ద ఆనకట్ట.
  • దూరంలో లక్కవల్లి వద్ద భద్ర నదిపై భద్ర నది ఆనకట్ట నిర్మించబడింది భద్రావతి నగరం నుండి 20 కి.మీ.దూరంలో ఉంది. [65] ఈ ఆనకట్టను అప్పటి కర్ణాటక రాష్ట్ర చీఫ్ ఇంజనీర్ మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య పర్వేక్షణలో నిర్మించబడింది. ఈ ఆనకట్ట ప్రధానంగా చిక్కమగళూరు జిల్లాలోని భద్రావతి తాలూకా, తరికెరె తాలూకాలో, ఇతర చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలకు నీటిపారుదల ప్రయోజనాలకు ఉపయోగపడుతుంది.
  • గాజనూర్ అనే గ్రామంలో తుంగా నదికి అడ్డంగా గాజనూర్ ఆనకట్ట నిర్మించబడింది. ఇది షిమోగా నగరం నుండి 12 కి.మీ.దూరంలో ఉంది.[65]

నదులు

[మార్చు]
  • తుంగ, భద్ర , - వరాహ పర్వతాల వద్ద ఉద్భవించాయి. ఇవి రెండు కలసి తుంగభద్ర నదిగా మారింది. [68] కూడలికి షిమోగా నగరం నుండి 16 కిమీ దూరంలో ఉంది. కూడలిలోని స్మార్త మఠం సా.శ. 1576లో శృంగేరి జగద్గురు నర్సింహ భారతి స్వామి వారిచే స్థాపించబడింది. [69]
  • అంబుతీర్థం - తీర్థహళ్లి నుండి తీర్థహళ్లి-హోసనగర రహదారిపై 10 కి.మీ.దూరంలో ఉంది. [70] షరావతి నది ఈ ప్రదేశంలో పుడుతుంది.
  • వరదమూల - సాగర్ పట్టణం నుండి 6 కి.మీ.దూరంలో ఉంది. వరద నది ఈ ప్రదేశంలో పుడుతుంది. వరద తుంగభద్రలో చేరడానికి ముందు బనవాసి పట్టణం గుండా ప్రవహిస్తుంది.

హిల్ స్టేషన్లు

[మార్చు]
  • అగుంబే - షిమోగా నగరానికి పశ్చిమాన 90 కి.మీ.దూరంలో ఉంది. దీనిని దక్షిణ భారతదేశంలోని చిరపుంజి అని పిలుస్తారు. అగుంబే సముద్ర మట్టానికి 650 మీటర్ల ఎత్తులో ఉంది. ఈ ప్రదేశం సూర్యాస్తమయ వీక్షణకు ప్రసిద్ధి చెందింది. [71]
  • కవలేదుర్గ - ఇది సముద్ర మట్టానికి 871మీటర్లు ఎత్తులో కొండపై ఉన్న కోట. [72]
  • కొడచాద్రి కొండలు - ఇవి షిమోగా నగరం నుండి 151 కి.మీ.దూరంలో సముద్రమట్టానికి 1343 మీ ఎత్తులో ఉంది.[73]
  • కుందాద్రి - ఇది తీర్థహళ్లి సమీపంలోని కొండ. ఇది రాతి నిర్మాణాలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. [74]

సాంస్కృతిక వారసత్వం

[మార్చు]
తలగుందలోని ఈ రాతి స్తంభంపై శాసనాలు నిలువుగా వ్రాయబడ్డాయి.

ప్రముఖ వ్యక్తులు

[మార్చు]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "Shimoga:Census2011". census2011.co.in.
  2. ↑ 2.0 2.1 "Who's Who - District Shivamogga, Government of Karnataka - India". shimoga.nic.in. Retrieved 31 July 2022.
  3. ↑ "Bangalore becomes 'Bengaluru'; 11 other cities renamed". The Economic Times. PTI. 1 November 2014. Retrieved 18 July 2018.
  4. ↑ 4.0 4.1 National informatics center. "District profile". District Institute of Education & Training, Shimoga.
  5. ↑ National Informatics Centre. "History of Shivamogga". The Official website of Shimoga District. District Administration, Shivamogga. Retrieved 25 March 2007.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 National Informatics Centre. "History at a Glance". Archived from the original on 2018-12-12. Retrieved 2023-07-19.
  7. ↑ Imperial Gazetteer of India: Provincial Series, Volume 2. Superintendent of Government Print. 2001. p. 258.
  8. ↑ Kapur, Kamlesh. History Of Ancient India (portraits Of A Nation) (2006 ed.). Sterling Publishers Pvt. Ltd. p. 535.
  9. ↑ B. L. Rice. Gazetteer of Mysore - 2 Vols. Asian Educational Services. p. 429.
  10. ↑ G. Allen & Unwin. The History and Culture of the Indian People: The struggle for empire (1951 ed.). Bharatiya Vidya Bhavan, Bhāratīya Itihāsa Samiti. p. 163.
  11. ↑ Sir William Wilson Hunter, Great Britain. India Office. Imperial gazetteer of India, Volume 22 (1908 ed.). Clarendon Press. p. 284.
  12. ↑ B. N. Sri Sathyan. Karnataka State Gazetteer: Uttara Kannada (1985 ed.). Director of Print., Stationery and Publications at the Government Press, 1985. p. 114.
  13. ↑ B. N. Sri Sathyan. Karnataka State Gazetteer: Bangalore District (1990 ed.). Director of Print., Stationery and Publications at the Government Press, 1990. p. 53.
  14. ↑ B. R. Modak (1995). Makers of India Literature: Sayana, Volume 203 (1995 ed.). Sahitya Akademi. p. 8. ISBN 978-81-7201-940-2.
  15. ↑ 15.0 15.1 National Informatics Centre. "Geography of Shivamogga". The Official website of Shimoga District. District Administration, Shimoga. Retrieved 25 March 2007.
  16. ↑ "Temperature Trend". 16 March 2012. Archived from the original on 16 March 2012. Retrieved 29 December 2019.
  17. ↑ Special Correspondent (8 April 2005). "Tinder-box in Malnad". The Hindu. Chennai, India. Archived from the original on 16 April 2005. Retrieved 25 March 2007.
  18. ↑ National Informatics Centre. "Traditional Soil Groups of Karnataka and their Geographic Distribution". Official Website of the Department of Agriculture, Govt. of Karnataka. Govt. of Karnataka. Archived from the original on 6 May 2007. Retrieved 25 March 2007.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 National Informatics Centre. "Industrial Scenario". Official Website of the Shimoga District. District Administration, Shimoga. Retrieved 25 March 2007.
  20. ↑ "Jathropa catches attention of farmers in Shimoga". Indus Herbs.[permanent dead link]
  21. ↑ 21.0 21.1 NIC, Official website of Shimoga dist. "Industrial Scenario".
  22. ↑ Pramod Mellegatti (1 June 2005). "Aggressive campaigning by all parties for Shimoga byelection". The Hindu. Chennai, India. Archived from the original on 1 October 2007. Retrieved 25 March 2007.
  23. ↑ "Reports of National Panchayat Directory: Report on State wise Parliament Constituency, Assembly Constituency Mapping Status". Ministry of Panchayati Raj, Government of India. Archived from the original on 2013-02-27. Retrieved 2023-07-19.
  24. ↑ "Table C-01 Population by Religion: Karnataka". censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
  25. ↑ 25.0 25.1 25.2 25.3 25.4 25.5 "District Census Handbook: Shimoga" (PDF). censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India. 2011.
  26. ↑ US Directorate of Intelligence. "Country Comparison:Population". Archived from the original on 13 June 2007. Retrieved 1 October 2011. Gambia1,797,860July 2011 est.
  27. ↑ "2010 Resident Population Data". U. S. Census Bureau. Archived from the original on 27 డిసెంబరు 2010. Retrieved 30 September 2011. Nebraska 1,826,341
  28. ↑ "City census 2011". Census-2011.
  29. ↑ "Sub-District Details". Government of India, Ministry of Home affairs.
  30. ↑ "City Census 2011". census 2011 website.
  31. ↑ "Table C-16 Population by Mother Tongue: Karnataka". www.censusindia.gov.in. Registrar General and Census Commissioner of India.
  32. ↑ 32.0 32.1 32.2 "Temples and historical monuments". National Informatics Centre. Archived from the original on 2018-11-18. Retrieved 2023-07-19.
  33. ↑ "Kannada Sahitya Sammelan begins on a colourful note". The Hindu. Chennai, India. 21 December 2006. Archived from the original on 25 January 2013.
  34. ↑ "Projects". Ninasam.
  35. ↑ "Ninasam: The emergence". Ninasam.
  36. ↑ "The 1991 Ramon Magsaysay Award for Journalism, Literature and Creative Communication Arts". Ramon Magsaysay Award foundation.
  37. ↑ "Shivarama Karantha Rangamandira". Ninasam.
  38. ↑ "Projects". Ninasam.
  39. ↑ 39.0 39.1 Chaman Ahuja. "Committed to culture and creativity". Tribune India.
  40. ↑ "Ninasam - Heggodu". Sagara City Municipal Council. Archived from the original on 2016-03-12. Retrieved 2023-07-19.
  41. ↑ "Summer theatre workshop". Ninasam.
  42. ↑ Jyotsna Kamat. "The Gudigars of Kanara". Kamat website.
  43. ↑ "Bahubali statue begins its journey to Gujarat". The Times of India. 24 May 2010. Archived from the original on 18 June 2013.
  44. ↑ Shubha Shrikanth. "Poetry in stone". Webpage of OnlineBangalore.com. OnlineBangalore.com.
  45. ↑ 45.0 45.1 "Cultural programmes, film festival to mark Shimoga Dasara". The Hindu. Chennai, India. 8 October 2010. Archived from the original on 16 October 2010.
  46. ↑ "Folk fair to be held on October 28, 29". The Hindu. Chennai, India. 26 October 2006. Archived from the original on 25 January 2013.
  47. ↑ "Sagar decked up for Marikamba Jatre". The Hindu. Chennai, India. 1 March 2005. Archived from the original on 7 March 2005.
  48. ↑ "Agumbe Overview". karnatakatourism.org. Archived from the original on 2011-07-03. Retrieved 2023-07-19.
  49. ↑ "About Malgudi Days". malgudidays.net.
  50. ↑ "Kanooru Heggadithi". archive.cscs.res.in.[permanent dead link]
  51. ↑ U. R. Anantha Murthy. "Samskara". ourkarnataka.com. Archived from the original on 2007-08-27. Retrieved 2023-07-19.
  52. ↑ "Dr. Ashok Pai". NIC.
  53. ↑ K.N. Venkatasubba Rao (15 May 2007). "Jasmine fragrance spreads to Europe". The Hindu. Chennai, India. Archived from the original on 17 May 2007.
  54. ↑ Pramod Mellegatti. "Rare honour for a psychiatrist and film producer".[permanent dead link]
  55. ↑ "Ashok Pai laments dearth of experienced psychiatrists". The Hindu. Chennai, India. 9 July 2005. Archived from the original on 25 January 2013.
  56. ↑ "LIST OF GOVT, AIDED & UNAIDED PU COLLEGES". Dept. of PU education, Karnataka.[permanent dead link]
  57. ↑ "College wise combination/s availabe [sic] for Pre University Course". National Informatics Center, Karnataka Government.
  58. ↑ "Institutions Managed by N. E. S." Acharya Tulsi National College of Commerce, Shivamogga. Archived from the original on 2015-05-04. Retrieved 2023-07-19.
  59. ↑ "Educational Scenario". National Informatics Centre.
  60. ↑ 60.0 60.1 "Educational Scenario". NIC, India.
  61. ↑ 61.0 61.1 "List of CBSE School in Shimoga". indiaonapage.com. Archived from the original on 2023-07-19. Retrieved 2023-07-19.
  62. ↑ "Highest Waterfalls in India". Water database. Archived from the original on 5 September 2012.
  63. ↑ "Karnataka". Wandervogel. Archived from the original on 2017-04-21. Retrieved 2023-07-19.
  64. ↑ 64.0 64.1 64.2 "Top 10 Highest Waterfalls in India". Walk through India.
  65. ↑ 65.0 65.1 65.2 65.3 65.4 65.5 "Tourism, waterfalls". Nation Informatics Centre, India. Archived from the original on 2018-11-18. Retrieved 2023-07-19.
  66. ↑ "Karnataka — a trekkers' paradise". The Hindu. Chennai, India. 1 September 2002. Archived from the original on 3 July 2003.
  67. ↑ "Linganamakki power house". KPCL.
  68. ↑ "Introduction of Sri Kudali Kshetra". Kudali Mutt. Archived from the original on 2009-07-21. Retrieved 2023-07-19.
  69. ↑ "History of Sri Kudali Sringeri Sharada Peetham". Kudali mutt. Archived from the original on 2013-09-17. Retrieved 2023-07-19.
  70. ↑ "Bahuguna to lend strength to movement to save Sharavati". The Hindu. Chennai, India. 7 January 2005. Archived from the original on 22 January 2005.
  71. ↑ "Hill station & Adventure". National Informatics Centre. Archived from the original on 2018-11-18. Retrieved 2023-07-19.
  72. ↑ "'Disillusioned' voters threaten poll boycott". The Hindu. Chennai, India. 23 December 2010. Archived from the original on 2 January 2011.
  73. ↑ "Kodachadri". Parvatha Homestay.
  74. ↑ Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified

వెలుపలి లంకెలు

[మార్చు]
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=శివమొగ్గ_జిల్లా&oldid=4354147" నుండి వెలికితీశారు