5 Mart

Olaylar

Doğumlar

Ölümler

Tatiller ve özel günler

5 Mart, Miladi takvime göre yılın 64. (artık yıllarda 65.) günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 301 gün vardır.

1584 - Karlstad, İsveç'te kent konumuna alındı.
1821 - James Monroe, ABD Başkanlığı görevine ikinci kez getirildi.
1836 - Samuel Colt, ilk 34 kalibre altıpatlar (revolver) tabancanın seri üretimine başladı.
1890 - Meksika'daki kırsal yaşamı dile getiren macera romanlarıyla ünlü yazar, B. Traven doğdu. Kimliğini açıklamayı reddeden ve gerçek adı asla öğrenilemeyen Traven'in kimliği hakkında kesin olarak bilinen tek şey, romanlarının çoğunun Almanca olarak yazıldığı ve ilk baskılarının Almanya'da yapıldığıydı.
1912 - İtalyan Ordusu, hava balonlarını askeri amaçlarla kullanan ilk ordu oldu. İtalyanlar bu hava taşıtlarını, Türk savunma hatlarının gerisine keşif yapmak amacıyla gönderdiler.
1917 - Woodrow Wilson, ABD Başkanlığı görevine ikinci kez getirildi.
1918 - Bolşevikler, Rusya'nın başkentini Petrograd'tan Moskova'ya taşıdılar.
1920 - Türkiye Yeşilay Cemiyeti kuruldu.
1923 - Şile’de Rum Değirmenlik Mahallesi’nde çıkan yangında, çoğu terk edilmiş yaklaşık 550 Rum, 200 Müslüman hanesi, 100 dükkân, 1 cami, 2 kilise ve bazı resmi binalar yandı. Toplam 1500 kişi yangın dolayısıyla evsiz kaldı.
1924 - İstanbul'da Maarif Müdürlüğü, Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereğince medreselere el koydu.
1924 - Şevket Vërlaci, Arnavutluk Başbakanı oldu.
1931 - Daniel Salamanca Urey, Bolivya Devlet Başkanlığı görevine getirildi.
1933 - Almanya'da 5 Mart'ta yapılan genel seçimlerde, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi, %43.9 oy alarak çoğunluk sağladı ve kesin olarak iktidara geldi.
1933 - Büyük Buhran: ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt, bütün bankaları kapattı ve finansal işlemleri durdurdu.
1942 - Okul bahçelerine patates, yerelması ve fasulye gibi sebzeler dikilmeye başlandı.
1946 - II. Dünya Savaşı'nda ortaya çıkan ve Sovyetler Birliği ile Doğu Avrupa ülkelerini simgeleyen Demirperde kavramı; ilk kez İngiltere Başbakanı Winston Churchill'in bir konuşmasında kullanıldı.
1950 - Eskişehir'de sel felaketi: 50 bin kişi açıkta kaldı, 2500 ev yıkıldı ve 6 kişi boğuldu. Felaketzedelere Marshall Planı'ndan yardım geldi.
1951 - Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü'nden ayrılan Muhsin Ertuğrul, özel bir tiyatro kurmaya karar verdiğini açıkladı. İstanbul Beyoğlu'nda, Atlas Sineması'nın üst katında yer alması planlanan yeni tiyatronun adı "Küçük Sahne" olacak.
1952 - 74 Ticani'nin duruşmasına Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi'nde başlandı. Tarikat Şeyhi Kemal Pilavoğlu, 1954 yılında mahkûm olduktan sonra Ticaniliği bıraktığını söyledi.
1953 - 1929'dan beri SSCB liderliğini elinde tutan Sovyetler Birliği Komünist Partisi Birinci Sekreteri Josef Stalin öldü; bir gün sonra yerine Malenkov geçti. Asıl adı Yosif Vissariyonoviç Çugaşvili olan Stalin, Pravda'daki yazılarında ve Parti içinde, Rusça "çelik adam" anlamına gelen "Stalin" mahlasını kullanmaya başladı. Lakabı ise, Gürcü dilinde "Çivi" anlamına gelen "Koba"dır.
1956 - ABD'de Yüksek Mahkeme, diğer mahkemelerin okullardaki ırk ayrımcılığını yasaklamasını onayladı.
1966 - İngiliz Hava Yolları'na (British Airways) ait Boeing 707 tipi bir yolcu uçağı, Fuji dağına düştü: 124 kişi öldü.
1969 - Ant dergisi'nde yayımlanan "İşgal Toprağı, Kurt Köpeği" başlıklı yazısından ötürü yargılanan Yaşar Kemal beraat etti.
1971 - İstanbul'da Akbank'ın Selamiçeşme Şubesi silahlı 5 kişi tarafından soyuldu, soygun sanıklarından olduğu ileri sürülen Salman Kaya, Bebek'te yakalandı.
1971 - Kırıkhan'da Türkiye İşçi Partisi üyelerine saldırı düzenlendi; 3 kişi öldü, 23 kişi de yaralandı. İlçede sokağa çıkma yasağı başlatıldı.
1971 - Ankara'da önceki gün Amerikalı 4 askerin THKO örgütü mensuplarınca kaçırılması üzerine güvenlik güçlerinin ODTÜ'ye düzenlediği baskında çatışma çıktı, komando eri Mevlüt Meriç ve Erdal Şener adlı öğrenci öldü, yaralananlar da oldu. Kaçırılan askerler 8 Mart'ta serbest bırakıldı.
1972 - Ağustos 1971'de Sultanahmet'te esrar satarken yakalanan ve 6 yıl hapse mahkûm edilen 14 yaşındaki İngiliz çocuk, Türkiye ile İngiltere arasında sorun oldu. İngiliz basını, "Gaddar Türkler" diye manşetler attı. Bunun üzerine Başbakan Nihat Erim, programında olmasına rağmen, ABD'ye giderken Londra'ya uğramadı.
1974 - Yom Kippur Savaşı: İsrail askerleri Süveyş Kanalı'nın batı yakasından çekildiler.
1978 - İstanbul İstinye'de yapılan 23. Balkan Kros Şampiyonası'nda; Mehmet Yurdadön 12 bin metre, Sadık Salman 8 bin metre yarışmasında birinci oldular.
1979 - Uzay sondası Voyager 1, Jüpiter'in 172000 mil yakınından geçti.
1980 - Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): Banka soyan 3 soyguncu, 2 eri öldürdü.
1981 - İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi, yasa dışı örgüt kurmak ve komünizm propagandası yapmak suçundan, 7 Türkiye İşçi Partisi yöneticisini tutukladı.
1982 - Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in eşi Sekine Evren, Ankara'da defnedildi. Törene büyük bir kalabalık katıldı. Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit, Evren'e başsağlığı diledi.
1984 - İstanbul Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi, Papa'ya suikast düzenlemek suçundan Mehmet Ali Ağca hakkında açılan davada görevsizlik kararı verdi.
1986 - Yüce Divan tarafından iki yıl hapse mahkûm edilen, eski Devlet Bakanı İsmail Özdağlar'ın milletvekilliği, TBMM Genel Kurulunda düşürüldü.
1991 - Irak, Körfez Savaşı esirlerini serbest bıraktı.
1993 - Savaş uçaklarının bombaladığı Muş'un Kızılsu Vadisi'ndeki kamptan kaçmak isteyen 60 PKK militanı, patlamaların şiddetiyle kopan çığın altında kalarak öldü.
1999 - Çankırı Valisi Ayhan Çevik, bombalı saldırıda ağır yaralandı; koruma polisi ve iki lise öğrencisinin de öldüğü saldırıyı, yasa dışı TİKKO örgütü üstlendi.
2000 - İnternet aracılığıyla uluslararası ün yapan Mahir Çağrı, Forbes Dergisi'nin en ünlü 100 kişisi arasına girdi.
2001 - Mekke'de Hac'da çıkan izdihamda, 35 hacı adayı öldü.
2020 - Türkiye ile Rusya arasında devlet başkanları seviyesinde İdlib görüşmesi gerçekleşti.

1133 - II. Henry, İngiltere Kralı (ö. 1189)
1324 - II. David, İskoçya Kralı (ö. 1371)
1512 - Gerardus Mercator, Flaman kartograf (ö. 1594)
1685 - Georg Friedrich Händel, Alman besteci (ö.1759)
1696 - Giovanni Battista Tiepolo, İtalyan ressam (ö. 1770)
1784 - II. Hüseyin Bey, Tunus Beyi (ö. 1835)
1815 - Mehmed Emin Âli Paşa, Osmanlı devlet adamı (ö. 1871)
1817 - Austen Henry Layard, İngiliz arkeolog (ö. 1894)
1829 - Abdullah Galib Paşa, Osmanlı siyasetçi (ö. 1905)
1853 - Howard Pyle, Amerikalı yazar ve çizer (ö. 1911)
1855 - Kamures Hanım, V. Mehmed'in ilk eşi (ö. 1921)
1862 - Peter Newell, Amerikalı sanatçı ve yazar (ö. 1924)
1866 - Alihan Bökeyhan, Kazak siyasetçi (ö. 1937)
1868 - Prosper Poullet, Belçikalı politikacı (ö. 1937)
1871 - Rosa Luxemburg, Polonyalı sosyalist devrimci (ö. 1919)
1873 - Teotig, Ermeni yazar ve salnameci (ö. 1928)
1874 - Henry Travers, İngiliz oyuncu (ö. 1965)
1878 - Dimitrios Tomprof, Yunan atlet (ö. ?)
1880 - Sergey Natanoviç Bernstein, Rus matematikçi (ö. 1968)
1887 - Heitor Villa-Lobos, Brezilyalı besteci (ö. 1959)
1890 - B. Traven, Meksika'daki kırsal yaşamı dile getiren macera romanlarıyla ünlü yazar (ö. 1969)
1890 - John Aasen, Amerikalı sessiz film oyuncusu (ö. 1938)
1894 - Henry Daniell, İngiliz oyuncu (ö. 1963)
1898 - Misao Ōkawa, Japon kadın (2013 yılından ölümüne kadar "Yaşayan En Yaşlı Kişi" unvanı sahibi) (ö. 2015)
1898 - Zhou Enlai, Çinli politikacı ve Başbakan (ö. 1976)
1901 - Louis Kahn, Amerikalı mimar (ö. 1974)
1902 - Edita Morris, İsveçli-Amerikalı yazar (ö. 1988)
1904 - Karl Rahner, Alman teolog (ö. 1984)
1905 - László Benedek, Macaristan doğumlu Amerikalı sinema yönetmeni (ö. 1992)
1908 - Rex Harrison, İngiliz oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 1990)
1915 - Mehmet Kaplan, Türk edebiyatçı ve akademisyen (ö. 1986)
1918 - James Tobin, Amerikalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (ö. 2002)
1922 - Pier Paolo Pasolini, İtalyan yazar ve film yönetmeni (ö. 1975)
1925 - Jacques Vergès, Fransız avukat (ö. 2013)
1931 - Alyque Padamsee, Hint oyuncu (ö. 2018)
1933 - Hayati Hamzaoğlu, Türk sinema oyuncusu (ö. 2000)
1933 - İsmail Ogan, Türk güreşçi
1934 - Daniel Kahneman, İsrailli ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (ö. 2024)
1934 - Halit Refiğ, Türk yönetmen (ö. 2009)
1936 - Canaan Banana, Zimbabveli politikacı ve Devlet Başkanı (ö. 2003)
1936 - Dean Stockwell, Amerikalı oyuncu
1937 - Olusegun Obasanjo, Nijeryalı politikacı ve Devlet Başkanı
1939 - Pierre Wynants, Belçikalı aşçı
1939 - Samantha Eggar, İngiliz oyuncu
1940 - Sepp Piontek, Alman futbol oyuncusu ve teknik direktör
1942 - Ahmet Arpad, Türk gazeteci yazar ve çevirmen
1942 - Felipe González Márquez, İspanyol politikacı ve Başbakan
1943 - Vedat Demircioğlu, Türk devrimci (İTÜ öğrencisi ve Türkiye'de 68 Kuşağının ölen ilk ismi) (ö. 1968)
1945 - Meral Çetinkaya, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı
1946 - Köksal Engür, Türk dizi ve tiyatro sanatçısı (ö. 2023)
1949 - Bernard Arnault, Fransız iş insanı
1951 - Yusuf Ziya Özcan, Türk akademisyen ve diplomat
1956 - Teena Marie, Amerikalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve yapımcı (ö. 2010)
1959 - Hüseyin Çelik, Türk siyasetçi, akademisyen ve yazar
1960 - Mehmet Metiner, Türk siyasetçi
1964 - Hakan Gerçek, Türk tiyatro, sinema ve TV dizileri oyuncusu
1965 - Yukiko Miyake, Japon kadın siyasetçi (ö. 2020)
1968 - Müfit Can Saçıntı, Türk yönetmen, oyuncu ve senarist
1970 - Emre Kınay, Türk oyuncu
1970 - John Frusciante, Amerikalı müzisyen ve Red Hot Chili Peppers üyesi
1973 - Nelly Arcan, Kanadalı romancı (intihar) (ö. 2009)
1973 - Nicole Pratt, Avustralyalı tenisçi
1974 - Eva Mendes, Amerikalı oyuncu
1974 - Matt Lucas, İngiliz komedyen
1975 - Jolene Blalock, Amerikalı oyuncu
1977 - Taismary Agüero, Küba asıllı İtalyan voleybolcu
1983 - Édgar Dueñas, Meksikalı futbolcudur
1984 - Aarthi Agarwal, Amerikalı aktris (ö. 2015)
1984 - Guillaume Hoarau, Fransız futbolcu
1985 - David Marshal, İskoç millî futbolcu
1985 - Kenichi Matsuyama, Japon aktör
1986 - Adem Kılıççı, Türk boksör
1986 - Julie Henderson, Amerikalı model
1988 - Jovana Brakočević, Sırp millî voleybolcu
1988 - Liassine Cadamuro, Cezayirli millî futbolcu
1988 - İsmail Keleş, Türk atıcı
1989 - Sterling Knight, Amerikalı aktör ve şarkıcı
1990 - Danny Drinkwater, İngiliz futbolcudur
1990 - İlham Tanui Özbilen, Türk atlet
1990 - Mason Plumlee, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1991 - Ramiro Funes Mori, Arjantinli millî futbolcu
1993 - El-Hadji Ba, Fransız futbolcu
1993 - Fred, Brezilyalı millî futbolcu
1993 - Harry Maguire, İngiliz millî futbolcu
1996 - Franco Acosta, Uruguaylı futbolcu
1996 - Taylor Hill, Amerikalı oyuncu ve manken
1996 - Emmanuel Mudiay, Kongo'lu profesyonel basketbolcu
1998 - Merih Demiral, Türk futbolcu

254 - I. Lucius, Roma Episkoposu ve 22. papa (d. 200)
1417 - III. Manuil, 20 Mart 1390 tarihinden ölümüne kadar kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatoru (d. 1364)
1534 - Antonio da Correggio, İtalyan ressam (d. 1489)
1618 - John, Östergötland dükü (d. 1589)
1731 - Abdülgani Nablus, Şam'lı alim ve Sufi (d. 1641)
1778 - Thomas Arne, İngiliz besteci (d. 1710)
1815 - Franz Anton Mesmer, Alman hekim (d. 1734)
1827 - Alessandro Volta, İtalyan fizikçi (d. 1745)
1827 - Pierre-Simon Laplace, Fransız matematikçi (d. 1749)
1876 - Marie d'Agoult, Alman yazar (d. 1805)
1882 - August Wilhelm Malm, İsveçli zoolog (d. 1821)
1888 - Ali Paşa Şabanagay, Arnavut komutan (d. 1828)
1893 - Hippolyte Taine, Fransız tarihçi (d. 1828)
1894 - Austen Henry Layard, İngiliz arkeolog (d. 1817)
1895 - Nikolai Leskov, Rus gazeteci, romancı ve kısa öykü yazarı (d. 1831)
1914 - Georgiy Sedov, Ukraynalı-Sovyet kâşif (d. 1877)
1927 - Franz Mertens, Alman matematikçi (d. 1840)
1933 - Cavit Erdel, Türk asker ve siyasetçi (d. 1884)
1934 - Reşit Galip, Türk politikacı (d. 1893)
1941 - Mehmet Rifat Börekçi, Türk din adamı ve Türkiye'nin ilk Diyanet İşleri Başkanı (d. 1860)
1950 - Sid Grauman, Amerikalı şovmen (d. 1879)
1953 - Herman J. Mankiewicz, Amerikalı senarist ve En İyi Özgün Senaryo Akademi Ödülü sahibi (d. 1897)
1953 - Josef Stalin, Sovyet devlet adamı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri (d. 1879)
1953 - Sergey Sergeviç Prokofyev, Rus besteci (d. 1891)
1963 - Patsy Cline, Amerikalı şarkıcı (d. 1932)
1966 - Anna Akhmatova, Rus şair (d. 1889)
1980 - Winifred Wagner, Alman opera yapımcısı (d. 1897)
1982 - John Belushi, Amerikalı oyuncu (d. 1949)
1984 - Tito Gobbi, İtalyan bariton (d. 1915)
1984 - William Powell, Amerikalı oyuncu (d. 1892)
1990 - Edmund Conen, Alman futbolcu (d. 1914)
1991 - Kazım Taşkent, Türk siyasetçi, bürokrat ve Yapı ve Kredi Bankası'nın kurucusu (d. 1895)
1999 - Richard Kiley, Amerikalı oyuncu (d. 1922)
2000 - İzzet Baysal, Türk mimar ve sanayici (d. 1907)
2001 - Necmi Rıza Ayça, Türk karikatürist (d. 1914)
2006 - Richard Kuklinski, Amerikalı seri katil (d. 1935)
2013 - Paul Bearer, Amerikalı profesyonel güreş menajeri (d. 1954)
2013 - Hugo Chávez, Venezuela Devlet Başkanı (d. 1954)
2016 - Mithat Danışan, Türk bas gitarist (d. 1949)
2016 - Hasan et-Turabi, Sudanlı İslami lider ve siyasetçi (d. 1932)
2016 - Raymond Samuel Tomlinson, Amsterdam, New York doğumlu bilgisayar programcısı ve "'@'" işaretini adreslerde ilk kullanan kişi (d. 1941)
2016 - James Douglas, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1929)
2017 - Jay Lynch, Amerikalı çizer ve animatör (d. 1945)
2018 - Tomas Aguon Camacho, Kuzey Mariana Adaları vatandaşı Katolik piskopos (d. 1933)
2018 - Hayden White, Amerikalı tarihçi (d. 1928)
2019 - Chu Shijian, Çinli iş insanı ve girişimci (d. 1928)
2019 - Moris Farhi, İngiliz yazar (d. 1935)
2019 - Jacques Loussier, Fransız besteci ve piyanist (d. 1934)
2020 - Katcho Achadjian, Ermeni-Amerikalı iş insanı ve siyasetçi (d. 1951)
2020 - Solomon Berewa, Sierra Leoneli siyasetçi (d. 1938)
2020 - Stanislav Bogdanoviç, Ukraynalı satranç oyuncusu (d. 1993)
2020 - Hüseyin Şeyhülislam, İranlı siyasetçi, aktivist ve diplomat (d. 1952)
2021 - Sasa Klaas, Botsvanalı şarkıcı, söz yazarı, sanatçı ve sunucu (d. 1993)
2021 - Stig Malm, İsveçli sendikacı (İsveç Metal İş Sendikası) ve siyasetçi (d. 1942)
2021 - Suna Tanaltay, Türk eğitmen, yazar ve televizyoncu
2022 - Lynda Baron, İngiliz aktris, komedyen ve şarkıcı (d. 1939)
2022 - Luz Fernandez, Filipinli aktris ve televizyon sunucusu (d. 1935)
2022 - Antonio Martino, İtalyan akademisyen, ekonomist ve siyasetçi (d. 1942)
2022 - Gladys Moisés, Arjantinli siyasetçi ve bürokrat (d. 1961)
2023 - Claire Etcherelli, Fransız roman yazarı (d. 1934)
2023 - Qavi Khan, Pakistanlı aktör (d. 1942)
2023 - Pedro Rodrigues Filho, Brezilyalı bir seri katildir (d. 1954)
2023 - Sylviane Telchid, Guadeloupelu yazar, akademisyen, çevirmen, pedagog (d. 1941)

Şubat – Mart – Nisan

Wikimedia Commons'ta 5_Mart ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.