შინაარსზე გადასვლა

აუნ სან სუ ჩი

ბმულების რედაქტირება
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
აუნ სან სუ ჩი
მშობლიური სახელი အောင်ဆန်းစုကြည်
დაბადების თარიღი 19 ივნისი, 1945
იანგონი, ბირმა
პროფესია პოლიტიკოსი, პაციფისტი
მეუღლე(ები) მაიკლ არისი (1972-1999)
შვილ(ებ)ი ალექსანდრე,
კიმი
ჯილდოები ტოროლფ რაფტოს პრემია, 1990
ნობელის პრემია ნობელის მშვიდობის პრემია, 1991
სიმონ ბოლივარის საერთაშორისო პრემია, 1992
ჯავაჰარლალ ნერუს პრემია, 1993
ულოფ პალმეს პრემია, 2005

აუნ სან სუ ჩი (დ. 19 ივნისი, 1945, იანგონი, მიანმარი) — მიანმელი (ბირმა) პოლიტიკოსი ქალბატონი, ადამიანის უფლებათა დამცველი, პაციფისტი; 1991 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატი მშვიდობის დარგში.

ბიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

დაიბადა 1945 წლის 19 ივნისს იანგონში. განათლება მიიღო დიდ ბრიტანეთში, ოქსფორდისა და ლონდონის უნივერსიტეტში. 1988 წელს ბრუნდება ბირმაში და იწყებს აქტიურ პოლიტიკურ მოღვაწეობას. ამ პერიოდში მიანმარში ხელისუფლებაში მოდის სამხედრო ხუნტა, რომელიც უსასტიკესად უსწორდება თავის პოლიტიკურ მოწინააღმდეგეებს. აუნ სან სუ ჩი შედის პოლიტიკურ მოძრაობაში ეროვნული ლიგა დემოკრატიისათვის, რის გამოც პუტჩისტები მას 1989 წელს შინაპატიმრობას უსჯიან. უკანონო ხელისუფლება მას თავისუფლებას სთავაზობს ქვეყნის დატოვების სანაცვლოდ, მაგრამ მტკიცე უარს იღებს. 1990 წელს ხუნტა ატარებს არჩევნებს, სადაც ეროვნული ლიგა დემოკრატიისათვის დამაჯერებელ გამარჯვებას აღწევს. მიუხედავად ამისა, არჩევნების შედეგები გაუქმებული იქნა, ხოლო შეიარაღებულმა ძალებმა უარი თქვეს ძალაუფლების გადაცემაზე. ამ მოვლენებმა საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო და 1991 წელს აუნ სან სუ ჩის გადაეცა ნობელის პრემია მშვიდობის დარგში. პრემიის სახით მიღებული $1.3 მლნ. მან საკუთარი თანამემამულეების ჯანმრთელობის განვითარებასა და განათლების გავრცელებას მოახმარა. შინაპატიმრობიდან აუნ სან სუ ჩი გათავისუფლდა 1995 წლის ივლისში. 1999 წელს დიდ ბრიტანეთში მას გარდაეცვალა მეუღლე, მაგრამ სამხედრო ხუნტამ მას ქვეყნიდან გასასვლელი ვიზა არ მისცა. 2000 წლის სექტემბერში პუტჩისტებმა იგი კვლავ შინაპატიმრობაში აიყვანეს და მხოლოდ 2002 წლის 6 მაისს გაეროს შუამავალთა ჩარევით მას კვლავ დართეს თავისუფლად გადაადგილების ნება.

2003 წლის 30 მაისს სოფელ დეპაინში ხუნტის მიერ დაქირავებული შეიარაღებული პირები თავს დაესხნენ მის ავტომობილს, რომლის დროსაც მრავალი მისი მომხრე იქნა მოკლული და დაჭრილი. აუნ სან სუ ჩიმ მის მძღოლთან ერთად თავს გაქცევით უშველა, მაგრამ იგი მალევე დააპატიმრეს და ქალაქ იანგონის ციხე ინსეინში მოათავსეს. 2003 წელს გადატანილი ქირურგიული ოპერაციის შემდეგ იგი კვლავ შინაპატიმრობის რეჟიმში იქნა გადაყვანილი მიანმარის დე ფაქტო ხელისუფლების გადაწყვეტილებით. მიანმარის ოპოზიციის ლიდერი დღემდე შევიწროვებულია საკუთარ ქვეყანაში და შეზღუდული აქვს ქვეყნის შიგნით გადაადგილების უფლება.

2010 წლის 13 ნოემბერს გათვისუფლებულ იქნა შინაპატიმრობიდან.[1] 2015 წელს მისმა პარტიამ დამაჯერებლად გაიმარჯვა ბოლო 25 წლის განმავლობაში მიანმარის პირველ ღია არჩევნებში. ქვეყნის კონსტიტუცია მას უკრძალავდა პრეზიდენტად გახდომას, რადგან მისი შვილები უცხო ქვეყნის მოქალაქეები არიან, მაგრამ ის მიანმარის ფაქტობრივ მმართველად მიიჩნეოდა. როჰინჯა მუსლიმების მდგომარეობის გამო მისმა მმართველობამ არაერთი კრიტიკა დაიმსახურა. 2021 წლის სამხედრო გადატრიალების შემდეგ პოლიციამ ქვეყნის ფაქტობრივ ლიდერს, აუნ სან სუ ჩის ბრალი წაუყენა. მისთვის წაყენებული ბრალი ითვალისწინებს იმპორტისა და ექსპორტის კანონის დარღვევას, ასევე კომუნიკაციისთვის უკანონო აპარატების ფლობას.[2][3] 11 მარტს სამხედრო ხუნტამ 600 000 დოლარისა და ოქროს მითვისების ბრალი წაუყენა.[4]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ „ბირმის ხელისუფლებამ დემოკრატიისთვის მებრძოლი ლიდერი, აუნ სან სუ ჩი შინაპატიმრობიდან გაათავისუფლა“. რადიო თავისუფლება. ციტირების თარიღი: 5 თებერვალი, 2021. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date=-ში (დახმარება)
  2. ↑ „გადატრიალების შემდეგ პოლიციამ ყოფილ ლიდერს, აუნ სან სუ ჩის ბრალი წაუყენა“. On.ge. 3 თებერვალი, 2021. ციტირების თარიღი: 5 თებერვალი, 2021. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date= და |date=-ში (დახმარება)
  3. ↑ „Myanmar coup: Detained Aung San Suu Kyi faces charges“. BBC News (ინგლისური). 3 თებერვალი, 2021. ციტირების თარიღი: 5 თებერვალი, 2021. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date= და |date=-ში (დახმარება)
  4. ↑ „მიანმარის სამხედრო ხუნტა აუნ სან სუ ჩის 600000$-ის მითვისებაში ადანაშაულებს“. On.ge. 11 მარტი, 2021. ციტირების თარიღი: 11 მარტი, 2021. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date= და |date=-ში (დახმარება)
ხ • გ • რ
1901-1925

ანრი დიუნანი და ფრედერიკ პასი (1901) · ელი დიუკომენი და შარლ ალბერ გობა (1902) · უილიამ რანდალ კრიმერი (1903) · საერთაშორისო სამართლის ინსტიტუტი (1904) · ბერტა ფონ ზუტნერი (1905) · თეოდორ რუზველტი (1906) · ერნესტო თეოდორო მონეტა და ლუი რენო (1907) · კლას არნოლდსონი და ფრედერიკ ბაიერი (1908) · ოგიუსტ ბერნარი და პოლ კონსტანი (1909) · მშვიდობის საერთაშორისო ბიურო (1910) · ტობიას ასერი და ალფრედ ფრიდი (1911) · ელიუ რუთი (1912) · ანრი ლაფონტენი (1913) · წითელი ჯვრის საერთაშორისო ორგანიზაცია (1917) · ვუდრო უილსონი (1919) · ლეონ ბურჟუა (1920) · კარლ ბრანტინგი და კრისტიან ლანგე (1921) · ფრიტიოფ ნანსენი (1922) · ოსტინ ჩემბერლენი და ჩარლზ დეივისი (1925)

1926–1950

არისტიდ ბრიანი და გუსტავ შტრეზემანი (1926) · ფერდინანდ ბიუისონი და ლუდვიგ კვიდე (1927) · ფრენკ ბილინგს კელოგი (1929) · ნათან სედერბლუმი (1930) · ჯეინ ადამსი და ნიკოლას მიურეი ბატლერი (1931) · რალფ ნორმან ენჯელი (1933) · ართურ ჰენდერსონი (1934) · კარლ ფონ ოსეცკი (1935) · კარლოს საავედრა ლამასი (1936) · რობერტ სესილი (1937) · ნანსენის საერთაშორისო ორგანიზაცია ლტოლვილთა საქმეებში (1938) · წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი (1944) · კორდელ ჰალი (1945) · ემილი გრინ ბოლჩი და ჯონ მოტი (1946) · მეგობართა საბჭო საზოგადოების სამსახურში და ამერიკის მეგობართა კომიტეტი საზოგადოების სამსახურში (1947) · ჯონ ბოიდ ორი (1949) · რალფ ბანჩი (1950)

1951–1975

ლეონ ჟუო (1951) · ალბერტ შვეიცერი (1952) · ჯორჯ მარშალი (1953) · გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი (1954) · ლესტერ პირსონი (1957) · დომინიკ პირი (1958) · ფილიპ ნოელ-ბეიკერი (1959) · ალბერტ ლუთული (1960) · დაგ ჰამარშელდი (1961) · ლაინუს პოლინგი (1962) · წითელი ჯვრისა და წითელი ნახევარმთვარის საერთაშორისო მოძრაობა და წითელი ჯვრის ლიგა (1963) · მარტინ ლუთერ კინგი (1964) · გაეროს ბავშვთა ფონდი (1965) · რენე კასინი (1968) · შრომის საერთაშორისო ორგანიზაცია (1969) · ნორმან ბორლოუგი (1970) · ვილი ბრანდტი (1971) · ჰენრი კისინჯერი და ლე დიკ თხო (ჯილდო უარყო) (1973) · შონ მაკბრაიდი და ეისაკუ სატო (1974) · ანდრია სახაროვი (1975)

1976–2000

ბეტი უილიამსი და მეირიდ კორიგანი (1976) · საერთაშორისო ამნისტია (1977) · ანვარ ალ-სადათი და მენახემ ბეგინი (1978) · დედა ტერეზა (1979) · ადოლფო პერეს ესკიველი (1980) · გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი (1981) · ალვა მიურდალი და ალფონსო გარსია რობლესი (1982) · ლეხ ვალენსა (1983) · დეზმონდ ტუტუ (1984) · მსოფლიოს ექიმები ბირთვული ომის წინააღმდეგ (1985) · ელი ვიზელი (1986) · ოსკარ არიას სანჩესი (1987) · გაეროს სამშვიდობო ძალები (1988) · XIV დალაი ლამა (1989) · მიხეილ გორბაჩოვი (1990) · აუნ სან სუ ჩი (1991) · რიგობერტა მენჩუ (1992) · ნელსონ მანდელა და ფრედერიკ დე კლერკი (1993) · შიმონ პერესი, იცხაკ რაბინი და იასირ არაფატი (1994) · პაგუოშის კონფერენციები და იოსებ როტბლატი (1995) · კარლუშ ბელუ და ჟოზე რამუშ-ორტა (1996) · საერთაშორისო მოძრაობა ქვეითსაწინააღმდეგო ნაღმების აკრძალვის შესახებ და ჯოდი უილიამსი (1997) · ჯონ ჰიუმი და დევიდ ტრიმბლი (1998) · ექიმები საზღვრებს გარეშე (1999) · კიმ დე ჯუნი (2000)

2001–დღემდე

კოფი ანანი და გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია (2001) · ჯიმი კარტერი (2002) · შირინ ებადი (2003) · ვანგარი მაატაი (2004) · მოჰამედ ალ-ბარადეი და ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო (2005) · მუჰამედ იუნუსი და გრამინ ბანკი (2006) · ალბერტ გორი და კლიმატის ცვლილების სამთავრობათშორისო ექსპერტთა ჯგუფი (2007) · მარტი აჰტისაარი (2008) · ბარაკ ობამა (2009) · ლიუ სიაობო (2010) · ელენ ჯონსონ-სირლიფი, ლეიმა გბოვი და ტავაკულ კარმანი (2011) · ევროკავშირი (2012) · ქიმიური იარაღის აკრძალვის ორგანიზაცია (2013) · მალალა იუსაფზაი და კაილაშ სატიართი (2014) · ტუნისის ეროვნული დიალოგის კვარტეტი (2015) · ხუან მანუელ სანტოსი (2016) · ბირთვული იარაღის განადგურების კამპანია (2017) · დენი მუკვეგე და ნადია მურადი (2018) · აბი აჰმედი (2019) · მსოფლიო სასურსათო პროგრამა (2020) · მარია რესა და დიმიტრი მურატოვი (2021) · ალეს ბიალიაცკი, მემორიალი და სამოქალაქო თავისუფლების ცენტრი (2022) · ნარგიზ მოჰამადი (2023) · ნიჰონ ჰიდანკიო (2024)

ხ • გ • რ
← 1991 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
ხ • გ • რ

ნელსონ მანდელა – ანატოლი მარჩენკო (1988) · ალექსანდრე დუბჩეკი (1989) · აუნ სან სუ ჩი (1990) · ადემ დემაჩი (1991) · მაისის მოედნის მშობლები (1992) · Oslobođenje (1993) · ტასლიმა ნასრინი (1994) · ლეილა ზანა (1995) · უეი ჯინშენგი (1996) · სალიმა გეზალი (1997) · იბრაჰიმ რუგოვა (1998) · შანანა გუჟმაუ (1999) · ¡Basta Ya! (2000) · ნურით პელედ-ელჰანანი – ისათ ღაზავი – ზაქარიას კანვენჰო (2001) · ოსვალდო პაია (2002) · კოფი ანანი – გაერო (2003) · ბელარუსის ჟურნალისტთა ასოციაცია (2004) · ქალები თეთრებში – რეპორტიორები საზღვრების გარეშე – ჰაუვა იბრაჰიმი (2005) · ალექსანდრე მილინკევიჩი (2006) · სალიჰ მაჰმუდ ოსმანი (2007) · ჰუ ცზია (2008) · მემორიალი (2009) · გილერმო ფარინიასი (2010) · ასმაა მაჰფუზი – აჰმედ ალ-სენუსი – რაზან ზაიტუნეჰი – ალი ფერზატი – მოჰამედ ბუაზიზი (2011) · ნასრინ სოტუდე – ჯაფარ პანაჰი (2012) · მალალა იუსაფზაი (2013) · დენი მუკვეგე (2014) · რაიფ ბადავი (2015) · ნადია მურადი – ლამია აჯი ბაშარი (2016) · ვენესუელის დემოკრატიული ოპოზიცია (2017) · ოლეგ სენცოვი (2018) · ილჰამ ტოჰტი (2019) · ბელარუსის დემოკრატიული ოპოზიცია (2020) · ალექსეი ნავალნი (2021) · უკრაინა (2022) · მაჰსა ამინი და მოძრაობა ქალი, სიცოცხლე, თავისუფლება (2023) · მარია კორინა მაჩადო და ედმუნდო გონსალესი (2024)

ხ • გ • რ
თავმჯდომარე
თავმჯდომარის მოადგილე
წევრები
ემერიტუსები
გარდაცვლილი წევრები
ყოფილი წევრები
ხ • გ • რ
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=აუნ_სან_სუ_ჩი&oldid=4162812“-დან