İçeriğe atla

Amerika Birleşik Devletleri-Sovyetler Birliği ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Amerika Birleşik Devletleri-SSCB ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde United States ve Soviet Union

ABD
Sovyetler Birliği
Diplomatik Misyon
ABD Büyükelçiliği MoskovaSovyet Büyükelçiliği, Washington, DC

Amerika Birleşik Devletleri-SSCB ilişkileri, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasındaki diplomatik ilişkilerdir.

Ülkelerin karşılaştırması

[değiştir | kaynağı değiştir]
Common name Sovyetler Birliği ABD
Resmi isim Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Amerika Birleşik Devletleri
Arma
Bayrak Sovyetler Birliği Amerika Birleşik Devletleri
Yüzölçümü 22.402.200 km² (8.649.538 sq mi) 9.526.468 km² (3.794.101 sq mi)[1]
Nüfus 293.047.571 (1991) 252.127.402 (1991)
Nüfus yoğunluğu 13,1 /km² (33,9 /sq mi) 33,7/km² (87,4/sq mi)
Başkent Moskova Washington, DC
En büyük metropol alanı Moskova New York
Hükûmet Federal Marksist–Leninist tek parti Sosyalist devleti Federal anayasal cumhuriyetçi
iki partili başkanlık sistemi
Siyasi partiler Sovyetler Birliği Komünist Partisi Demokratik Parti
Cumhuriyetçi Parti
Most common language Rusça İngilizce
GSYİH (nominal) $2,9 trilyon (kişi başı yaklaşık 9,896 ABD doları) $5,2 trilyon (kişi başı yaklaşık 20,624 ABD doları)
İstihbarat teşkilatı Devlet Güvenlik Komitesi (KGB) Merkezî İstihbarat Teşkilatı (CIA)
Savunma harcamaları $290 milyar (1990) $409,7 milyar (1990)
Deniz kuvveti gücü Sovyet Deniz Kuvvetleri (1990)[2]
  • 63 balistik torpil denizaltısı
  • 72 kruvazör torpil denizaltısı
  • 64 nükleer hücum denizaltısı
  • 65 konvensiyonel hücum denizaltısı
  • 9 destek denizaltısı
  • 6 uçak gemisi
  • 4 savaş gemisi kruvazörü
  • 30 kruvazör
  • 45 destroyer
  • 113 fırkateyn
  • 124 korvet
  • 35 amfibi savaş gemisi
 ABD Deniz Kuvvetleri (1990)[2]
  • 36 balistik torpil denizaltısı
  • 89 hücum denizaltısı
  • 17 uçak gemisi
  • 4 savaş gemisi
  • 42 kruvazör
  • 52 destroyer
  • 103 fırkateyn
  • 67 amfibi savaş gemisi
Hava kuvveti gücü Sovyet Hava Kuvvetleri (1990)[3]
  • 435 bombardıman
  • 5665 savaş/hücum
  • 1015 keşif
  • 84 tanker
  • 620 nakliye
 ABD Hava Kuvvetleri (1990)[3]
  • 327 bombardıman
  • 4155 savaş/hücum
  • 533 keşif
  • 618 tanker
  • 1295 nakliye
Nükleer savaş başlıkları (toplam) 37.000 (1990) 10.904 (1990)
Ekonomik müttefikler Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi (COMECON) Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD)
Askeri müttefikler Varşova Paktı NATO
Soğuk Savaş döneminde müttefik olan ülkeler
Avrupa'daki askeri müttefikler.
Avrupa'daki ekonomik müttefikler.
 Birleşmiş Milletler içindeki Sovyet Cumhuriyeti üyeleri:

Diğer Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler:

Varşova Paktı:

Diğer müttefikler:

NATO:

Diğer müttefikler:

1917 ile 1991 yılları arasındaki SSCB ve ABD liderleri.

Woodrow WilsonWarren G. HardingCalvin CoolidgeHerbert C. HooverFranklin D. RooseveltHarry S. TrumanDwight D. EisenhowerJohn F. KennedyLyndon B. JohnsonRichard NixonGerald FordJimmy CarterRonald ReaganGeorge H. W. BushVladimir LeninJosef StalinGeorgi MalenkovNikita KruşçevLeonid BrejnevYuri AndropovKonstantin ÇernenkoMihail GorbaçovAmerika Birleşik DevletlerSovyetler Birliği

II. Dünya Savaşı öncesi ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Rus İç Savaşı sırasındaki müttefik müdahalesi kapsamında Vladivostok kentine çıkan ABD askerleri. (Ağustos 1918)

1917 Ekim Devrimi'nden sonra ABD federal hükûmeti, Sovyetler Birliği'ne düşman oldu. Birleşik Devletler, Almanya'ya uygulamakta olduğu ambargoyu Sovyetler'i de kapsayacak biçimde genişletti.[4][5]

Henüz 1918 yılında iken Birleşik Devletler, çıkarlarını Kazaklar'dan korumak için Sibirya'ya birlikler göndermişti. Ayrıca Vladivostok'a ve Arhangelsk'e de binlerce asker çıkartmıştı.[6][7]

II. Dünya Savaşı dönemi (1939–45)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sovyet ve ABD birlikleri Nisan 1945'te Elbe Nehri'nin doğusunda buluştular. Bu buluşma Elbe Günü olarak anılmaya başladı.
Ana madde: II. Dünya Savaşı

1937'den beri Çin'le savaşan Japonya'nın, 7 Aralık 1941 tarihinde Pearl Harbor Saldırısı ile Amerika Birleşik Devletleri'ne de savaş açması, ABD'nin de II. Dünya Savaşı'na katılmasına yol açmış, böylece SSCB ile ABD, Almanya ve Japonya'nın liderlik ettikleri Mihver Devletleri'ne karşı müttefik olarak birlikte savaşmaya başlamışlardır.[8]

Churchill, Roosevelt ve Stalin 1945'te Yalta Konferansında. (4 – 11 Şubat 1945)

Bir yandan 23 Ağustos 1942 ile 2 Şubat 1943 tarihinleri arasındaki Stalingrad Muharebesi'nin SSCB tarafından kazanılması,[9][10][11][12] bir yandan ABD'nin Britanya kuvvetleriyle birlikte Kuzey Afrika Cephesi'nde Alman mareşal Erwin Rommel yönetimindeki Mihver ordularını mağlup etmesi ve 1943 yılının Ocak ayı sonunda Mihver birliklerinin Kuzey Afrika'dan tamamen çekilmek zorunda kalmasıyla[13][14] birlikte, savaş Avrupa kıtasında Mihver devletlerinin aleyhine gelişmeye başlamıştır.

Sovyet mareşali Georgi Jukov Almanya'ya uygulanacak kapütilasyonları okurken sağ yanında ABD Hava Kuvvetleri mareşali Arthur Tedder oturuyor. (8 Mart 1945)
1945 Moskova Zafer Geçit Töreni'nde Lenin'in Mozolesi'nin önüne atılmayı bekleyen Nazi Almanyası'nı sembolize eden orijinal pankartlar ve onları taşıyan Kızıl Ordu'ya bağlı askerler.

4 – 11 Şubat 1945 tarihleri arasında SSCB'nin önde gelen tatil yeri Yalta'nın 3 kilometre güneyinde bulunan Livadia Sarayı'nda düzenlenen Yalta Konferansı'nda üç büyük Müttefik devlet (Birleşik Krallık, SSCB ve ABD) toplandı. Konferansın başlıca konuları, Polonya topraklarının değişimi, Almanya'nın bölünmesi ve SSCB'nin Japon İmparatorluğu'na savaş ilan etmesi idi. Polonya'nın SSCB ile sınırını batıya doğru, yaklaşık Curzon Hattı'na kadar çekmeyi kararlaştırıldı. Bu düzenlemenin Polonya için yol açtığı toprak kaybı ise batıdaki sınırın Almanya'nın zararına olarak batı yönünde kaydırılmasıyla karşılandı. Josef Stalin Yalta'da, Baltık Denizindeki Świnoujście'den güneye doğru uzanarak Szczecin'in batısından geçen, daha sonra Frankfurt (Oder)'ın güneyinde Neisse Nehri (Nysa Łużycka) ile birleştiği noktaya kadar Oder Nehrini (Odra) izleyen, ardından Neisse Nehri boyunca Zittau yakınındaki Çekoslovakya sınırına kadar uzanan Oder-Neisse Hattı'nın sınır kabul edilmesini istedi. Stalin böylece 1939'da (Alman-Sovyet Antlaşması ile) işgal ettiği ve geri vermek istemediği Curzon Hattının doğusundaki topraklarını yitiren Polonya'nın bu kaybına karşılık bir ödün vermeyi tasarlamıştı.

Toplantıda ayrıca Birleşmiş Milletler'in kuruluşundaki veto yetkisi gibi unsurlar da bu konferansta kararlaştırıldı.[15] Bunların dışında, düzenlenen gizli oturumlarla özellikle İsrail yanlısı toprak paylaşımlarının yapıldığı, yeni bir dünya düzeninin temellerinin atıldığı iddia edilmektedir.

Sovyetler Birliği ve Polonya kuvvetlerinin Berlin Muharebesi ile Berlin’i ele geçirmeleri sonrasında Almanya'nın 8 Mayıs 1945 gecesi koşulsuz teslim olması[16][17] ile birlikte Avrupa’da savaş sona ermiş, bu tarih de her iki ülke tarafından Zafer Günü olarak anılmaya ve birçok ülkede kutlanmaya başlamıştır.[18]

Potsdam Konferansı'nın başlarında Churchill, Truman ve Stalin.
Ön sırada: Attlee, Truman ve Stalin, arka sırada: Amiral Leahy, Bevin, Byrnes ve Molotov (Potsdam Konferansı)

II. Dünya Savaşı sonlarında Nazi Almanyası'nın teslim olmasından sonra 17 Temmuz 1945 - 2 Ağustos 1945 tarihleri arasında Almanya'nın başkenti Berlin'in 26 kilometre güneybatısında bulunan Cecilienhof Sarayı'nda düzenlenen Potsdam Konferansı'nda Churchill (Birleşik Krallık Başbakanı, Temmuz 1945'te İşçi Partisi'nin genel seçimi kazanmasından sonra Attlee), Truman (Amerika Birleşik Devletleri Başkanı) ve Stalin (Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri ve SSCB Halk Komiserleri Kurulu Başkanı) toplanmış ve bu ülkelere "Big Three" (Üç Büyük) adı verilmiştir.

Savaşın ardından çıkabilecek çatışmaların önüne geçmek ve uluslararası dayanışmayı sağlayabilmek amacıyla Birleşmiş Milletler'in kurulmasında, Birleşik Krallık ile birlikte yine ABD ve SSCB liderlik etmişlerdir.[19] İki ülke, savaş sonrasında iki süper güç olarak öne çıkmış ve kısa sürede bu durum süper güçler arasında 1991 yılına kadar sürecek olan Soğuk Savaş dönemine yol açmıştır.

Soğuk Savaş dönemi (1945–91)

[değiştir | kaynağı değiştir]
1950 ve 1953 yılları arasındaki Kore Savaşı cephelerinin değişimi.
Ana madde: Soğuk Savaş
Kuzey Atlantik Antlaşması 4 Nisan 1949'da Washington, DC'de imzalandı ve ABD tarafından aynı yılın Ağustos ayında onaylandı.
1956 Macar Devrimi sırasında komünist armalı kısmı delinerek kullanılan Macaristan bayrağı, devrimin simgesi haline geldi.
1967 Glassboro Yaz Konferansı'nda Sovyet Başbakanı Aleksey Kosigin ve ABD Başkanı President Lyndon B. Johnson. (23 Haziran 1967)
ABD ve SSCB/Rusya'nın nükleer stoklarının tarihçesi.
Moskova'yı vurma kapasitesine sahip, ABD yapımı 100'den fazla nükleer savaş başlıklı PGM-19 füzesi, 1961'de İtalya ve Türkiye'de konuşlandırıldı.[20]

II. Dünya Savaşı sonrasının iki süper gücü olan ABD önderliğindeki Batı Bloku ile Sovyetler Birliği'nin önderliğindeki Doğu Bloku ülkeleri arasında temelleri savaşın hemen ardından atılan ve 1947'den 1991'e kadar devam etmiş olan uluslararası siyasi ve askeri gerginlik "Soğuk Savaş" olarak terimleştirilmiştir.[21] Batı Bloku, NATO (Kuzey Atlantik Paktı) üyesi olan ve olmayan diğer ABD ile müttefik olan kapitalist ve antikomünist ülkelerden, Doğu Bloku ise, Varşova Paktı'na üye olan ve bu pakta üye olmayan diğer komünist ülkelerden oluşuyordu.

1947 yılının Mayıs ayında İtalya ve Fransa hükûmetlerinde yer alan komünist partisi üyesi bakanlar görevlerinden ayrıldı. Aynı ay içinde Marshall Planı açıklandı. Çin'de Çan Kay Şek'in durumunun geri dönülmez hale gelişinin ardından ABD, Truman Doktrini'yle öngörülen yardımı, Almanya'nın da içlerinde bulunduğu Avrupa ülkelerine yöneltmeyi, böylece ekonomik yardım sağlama umuduyla Doğu Avrupa'daki halk demokrasisi bulunan ülkeleri de kendine çekmeyi hedefliyordu. Ama Doğu Avrupa ülkeleri Temmuz 1947'de Marshall Planı'nı reddetti. Aynı yılın Ekim ayında SSCB ve sosyalist ülkelerin dış siyasetini eşgüdümlü kılmaya yönelik olarak Kominform kuruldu.

1948 Şubatında Çekoslovakya'da halk demokrasisinin yerleşmesi karşısında, Batılı ülkeler Almanya'nın kendi işgalleri altında tuttukları kesiminde bir oldubitti yaratmaya yöneldiler. Bu gelişme üzerine ilan edilen Berlin Ablukası (Haziran 1948- Mayıs 1949) Soğuk Savaş'ın tırmanışında önemli bir dönemeç oldu. 1949 Nisanı'nda NATO'nun kuruluşunun ABD ve müttefikleri tarafından ilan edilmesinin ardından Mayıs-Kasım arasında Almanya'da iki ayrı devlet kuruldu. Bu süreçte Eylül 1949'da SSCB'nin de ilk atom bombasını yaptığını açıklaması ABD'nin bu alandaki tekel durumuna son verdi. Soğuk Savaşın en yoğunaştığı dönemlerden biri, 1950-1953 yılları arasındaki Kore Savaşı oldu. Birleşmiş Milletler'in Güney Kore'yi desteklemesi üzerine, bir dünya savaşının patlak vermesi tehlikesi bile doğdu.[22][23]

23 Ekim 1956'da Budapeşte'de öğrencilerin yetkililere bir dilekçe sunmak üzere düzenlediği yürüyüş sonunda, Macar lider Ernő Gerő'nün sert demeci üzerine polisin kalabalığa ateş açmasıyla barışçı gösteriler ayaklanmaya dönüştü. Ordu birliklerinin de ayaklanmacılara katılmasıyla halk silahlanmaya başladı. Yeniden iktidara gelen İmre Nagy'nin üst üste verdiği ödünler, geçmişteki siyasi partilerin canlanarak neredeyse iktidara ortak olmasına yol açtı. Sovyet birliklerinin Macaristan'dan çekildiği sırada, Nagy 1 Kasım günü Varşova Paktı'ndan ayrılma kararını açıklayarak Birleşmiş Milletler aracılığıyla büyük devletlerden korunma istedi. Bu gelişme üzerine takviye edilerek geri döndürülen Sovyet birlikleri Budapeşte'yi işgal etti. Nagy Yugoslavya'nın Budapeşte'deki büyükelçiliğine sığınırken, reformcu önderlerin çoğu tutuklandı. Bu sırada Nagy hükûmetinde görev almış János Kádár, ayaklanmanın bastırılmasından sonra reformlara gidilmesini öngören bir programla yeni bir hükûmet kurulduğunu açıkladı. Sovyet birliklerine karşı silahlı direniş bir gecede kırıldı. İşçilerin başlattığı genel grevin sona erdirilmesi de birkaç haftayı buldu. Düzenin sağlanmasından sonra geniş çaplı tutuklamalar gerçekleştirildi.[24] Bu süreçte 150 bin kadar Macar ülkeden kaçtı.[25][26] Olaylar 1956 Macar Devrimi olarak anılır.

Aynı yılın sonunda, ABD dergisi Time, Macar halkını, "Macar Özgürlük Savaşçıları" olarak 1956 yılının Yılın Adamı seçti.[27]

Bazı ülkelerde ve bölgelerde, özellikle de Guatemala, Endonezya ve Hindistan'da milliyetçi hareketler sıklıkla komünist gruplarla ittifak kurdular veya ABD tarafından komünistlerle ittifak kurmakla suçlandılar.[28] Bu ortamda, ABD ve SSCB, 1950 ve 1960'lı yıllarda eski sömürgelerden geri çekilmelerin ivme kazanmasıyla birlikte, Üçüncü Dünya ülkelerinde bazen vekâleten yapılan mücadelelerle gittikçe artan bir şekilde rekabet etti.[29] Buna ek olarak Sovyetler Birliği, emperyal güçlerin kayıplarını, dolayısıyla kendi ideolojilerinin zaferinin daha olanaklı duruma geldiğini görmeye başladı.[30] Her iki taraf da bu ülkeler üzerindeki etkinliklerini artırmak için silah satıyorlardı. Bu satış faaliyetleri de iki ülke arasındaki silahlanma yarışının bir parçası haline geldi.[31]

26 Temmuz Hareketi lideri Fidel Castro, devrim sonrası Washington, DC ziyaretinde. (15 Nisan 1959)
(Soldan sağa): Llewellyn Thompson, Sovyet Dışişleri Bakanı Andrey Gromıko ve Dean Rusk. (23 Haziran 1967)

ABD, kendisi için hasım görünen Üçüncü Dünya hükûmetlerini dizginlemek ve bu ülkelerdeki kendi müttefik unsurlarını desteklemek için CIA'den (Central Intelligence Agency; Merkezî İstihbarat Teşkilatı) yararlandı.[28] 1953 yılında Başkan Eisenhower'ın emriyle CIA'in İran Başbakanı Muhammed Musaddık'ın darbe yoluyla devrilmesine yol açan Ajax adlı gizli operasyonu, ABD'nin bu kapsamdaki sayısız girişimlerinin ilk örneklerinden biriydi.[32][33]

26 Temmuz 1953 tarihindeki Moncada Kışlası isyanıyla başlayan ve Fidel Castro liderliğindeki 26 Temmuz Hareketi adlı sosyalist devrimci örgütün 1 Ocak 1959 tarihindeki galibiyetiyle sonuçlanan Küba Devrimi ile birlikte ABD-SSCB ilişkileri daha da gerginleşti. 1961 yılında Başkan Kennedy'nin emriyle gerçekleştirilen başarısız Domuzlar Körfezi Çıkarması ve ardından başlatılan Mongoose Operasyonu'nu, Ekim 1962'de Küba füze krizinin patlak vermesi izler. İki süper güç bir kez daha sıcak savaşın eşiğine gelmiştir. Krizin çözümü için varılan uzlaşmada ABD devlet başkanı Kennedy Küba'yı işgal etmeyeceğine dair söz verecek ancak yazılı bir anlaşma imzalamayacaktır. Krizi sonlandıran görüşmelere dahil edilmeyen Küba yönetimi ile Sovyetler Birliği arasında füzelerin sökülmesini izleyen dönemde, ilişkilerde bir soğuma yaşanacaktır. ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki görüşmelerde adeta piyon olarak öne sürülerek fikri sorulmadan hakkında karar alınan sadece Küba değil, Sovyetlere karşı nükleer füze yerleştirilen Türkiye de bulunmaktadır.[20][34]

Çekoslovaklılar, ulusal bayraklarını Prag'da yanan bir Sovyet tankının önüne taşıyor.
5 Ocak 1968 tarihinde seçilerek Prag Baharı'nı başlatan Alexander Dubček. (Eylül 1968)
Brejnev ve Carter SALT II Antlaşmasını imzalarken. (18 Haziran 1979, Viyana)
Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi karşısında Helsinki'de gerçekleştirilen gösteri.

İki ülke arasındaki bir diğer gerilim dönemi de 1968 yılındaki Prag Baharı ile yaşandı. 5 Ocak 1968 tarihinde başlayan Prag Baharı Çekoslovakya'nın politik olarak liberalleşmeye çalıştğı bir dönemdi. Çekoslovakya Komünist Partisi Genel Sekreteri Antonín Novotný, partinin kontrolünü Alexander Dubček'e kaptırdı, 15 Ocak günü de genel sekreterliği Dubček'e devretti.[35] 22 Mart 1968 tarihinde ise, Novotný cumhurbaşkanlığından istifa edip yerini Ludvík Svoboda'ya bıraktı. Svoboda başlangıçta reformlardan yana bir politika izledi.

Sovyet Komünist Partisi Genel Sekreteri Leonid Brejnev.
Mikhail Gorbachev ve Ronald Reagan Orta Menzilli Nükleer Füze Anlaşması'nı imzalıyorlar. (8 Aralık 1987, Beyaz Saray)
Mihail Gorbaçov yönetiminde yapılan reformlar Varşova Paktı'nın sonunu getirdi. (1 Haziran 1990)
George H. W. Bush ve Mihail Gorbaçov Helsinki Zirvesinde. (9 Eylül 1990)
George H. W. Bush ve Mihail Gorbaçov, START I antlaşmasını imzalarken. (31 Temmuz 1991)

ABD ve NATO, Çekoslovakya'daki gelişmekte olan olaylara büyük ölçüde göz yumdular. Sovyetler Birliği bir müttefik kaybedebileceğinden endişe ederken, Amerika Birleşik Devletleri'nin ise kazanmak için yeterli isteği yoktu. Birleşik Devletler başkanı Lyndon B. Johnson, ülkenin zaten Vietnam Savaşı'nda yer aldığını ve Çekoslovakya'da çıkabilecek olan bir çatışma durumunda destek sağlamayacağını belirtti.[36] Ayrıca, Sovyetler Birliği ile silah kontrolü antlaşması (SALT; Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri) yapmak istiyordu. Bu anlaşmaya varmak için Moskova'nın istekli olması gerekiyordu ve Çekoslovakya'ya yardım ederek bu imzalanması muhtemel antlaşmayı tehlikeye atmak istemiyordu. Bu nedenlerden dolayı ABD, Prag Baharına müdahale etmeyip SSCB'nin istediğini yapması konusunda izin vermiş oldu.[36][37]

Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Leonid Brejnev'in Antonín Novotný'yi desteklemesine rağmen, Alexander Dubček'in iktidara gelmesi ile başlayıp aynı yılın 20 Ağustos günü Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefiklerinin (Polonya, Doğu Almanya, Macaristan ve Bulgaristan) ülkeyi işgal etmesi ile Prag Baharı sona erdi.[38][39]

Çatışmalar sırasında 72 Çekoslovakyalı öldü ve yüzlercesi de yaralandı. İşgal sonucunda yaklaşık 300.000 civarında Çekoslovakyalı, Batı ülkelerine göç etmek zorunda kaldı.[40]

İşgalin yaşandığı gece, ABD, Kanada, Danimarka, Fransa, Paraguay ve Birleşik Krallık, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde toplantı yaptı.[41] O gün öğleden sonra, konsey, Çekoslovak Büyükelçisi Jan Muzik'in işgali kınadığını duymak için bir araya geldi. Sovyet Büyükelçisi Jacob Malik, Varşova Paktı eylemlerinin "antisosyal güçlere" karşı "kardeş yardımı" konusundaki kararlarını ısrarla vurguladı.[41] Ertesi gün, birkaç ülke müdahaleyi kınayan bir bildirge yayınladı ve Varşova Paktı'nın derhal geri çekilmesi için çağrıda bulundu. ABD Büyükelçisi George Ball, "Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya'ya sağladığı kardeş yardımları Habil ve Kabil ile aynı türdedir" açıklamasını yaptı.[41]

ABD Birleşmiş Milletler'de Varşova Paktının saldırganlığının haklı olmadığında ısrar etse de, konumu kendi eylemleri tarafından çürütülüyordu. Sadece üç yıl önce, ABD'nin BM temsilcileri, Dominik İç Savaşı sırasındaki Power Pack Operasyonu'nun bir parçası olarak Dominik Cumhuriyeti'nin sol hükûmetinin devrilmesinin, BM müdahalesi olmadan Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) tarafından çözülmesi gereken bir konu olduğunu belirtiyordu. OAS, Marksizm-Leninizm' bağlılık olarak kabul edildi ve ABD'nin kendine karşı savunmasını haklı gösteren silahlı bir saldırı olarak kabul edildi.[41] Amerika'nın Vietnam Savaşı'na katılımı, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri U Thant'ın karşılaştırma yapmasına olanak sağladı ve şöyle bir öneri sundu: "Ruslar Çekoslovakya köylerini bombalıyor ve harap ediyorsa ABD bunu daha sesli kınayabilir."[41]

Avrupa komünizmi partilerinden İtalya Komünist Partisi ve İspanya Komünist Partisi işgali şiddetle kınadı.[42] Uzlaşma talebinde bulunan Fransız Komünist Partisi, Sovyet müdahalesini onaylamadığını belirtti ve böylece parti tarihinde ilk kez bir Sovyet eylemini kamu önünde olumsuz bir şekilde eleştirmiş oldu.[43] Yunanistan Komünist Partisi, Prag Baharı'ndaki iç anlaşmazlıklar üzerine büyük bir sıkıntı yaşadı,[42] Çek yanlısı fraksiyon Sovyet liderliği ile olan bağlarını kopartarak ve Eurocommunist'i kurdu.[44] Portekiz Komünist Partisi ve Güney Afrika Komünist Partisi gibi bazı komünist partilerle birlikte ABD Komünist Partisi de, Sovyetler Birliği'nin tutumunu destekleyen partiler arasında yer aldı.[42]

1972 ile 1979 yılları arasında Birleşik Devletler ve Sovyet müzakereciler arasındaki stratejik nükleer silahların üretimini azaltmak amacıyla yapılan bir dizi görüşmeler sonucunda SALT II antlaşması imzalandı. SALT I görüşmelerinin bir devamı niteliğindeki SALT II, iki tarafın da stratejik kuvvetlerinin bütün kategorideki teslimat araç sayısını 2250'ye indiren ilk nükleer silah antlaşması olmuştur. Anlaşmanın imzalanmasından altı ay sonra, Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi ve aynı yılın Eylül ayında, Amerika Birleşik Devletleri, bir Sovyet muharebe tugayının Küba'da konuşlu olduğunu keşfetti. (Başkan Carter bu tugayın Küba'ya yeni konuşlandığını iddia etse de, 1962'deki Küba füze krizinden beri tugay Küba'daydı.) Bu gelişmeler ışığında, antlaşma Amerika Birleşik Devletleri Senatosu tarafından hiçbir zaman onaylanmadı.

Daha sonraki müzakereler Stratejik Silahların Azaltılması Anlaşması'nın (START) ve Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Antlaşması altında gerçekleşti.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlgili filmler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurgu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belgesel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "United States". Encyclopædia Britannica. 29 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  2. ^ a b "Soviet Navy Ships - 1945-1990 - Cold War". GlobalSecurity.org. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  3. ^ a b "Arsenal of Airpower" (PDF). Washington Post. the99percenters.net. 13 Mart 2012. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. [ölü/kırık bağlantı]
  4. ^ "Review of book by David S. Foglesong, America's Secret War Against Bolshevism: U.S. Intervention in the Russian Civil War, 1917–1920" (İngilizce). Humanities and Social Sciences On-Line. ISBN 978-0-8078-2228-9. 26 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  5. ^ Foglesong, David S. (1 Şubat 2014). "American Intelligence Gathering, Propaganda and Covert Action in Revolutionary Russia". America's Secret War Against Bolshevism: U.S. Intervention in the Russian Civil War 1917–1920 (İngilizce). UNC Press Books. s. 2-43. ISBN 9781469611136. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  6. ^ Schild, Georg (1 Aralık 2013). "Carl J. Richard röportajı: When the United States Invaded Russia: Woodrow Wilson's Siberian Disaster". Journal of American History (İngilizce). 100 (3). Lanham: Rowman & Littlefield. s. 864. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  7. ^ Smith, Gibson Bell (Kış 2002). "Guarding the Railroad, Taming the Cossacks The U.S. Army in Russia, 1918–1920". Prologue Magazine (İngilizce). 34 (4). The National Archives. 30 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  8. ^ Kelley, Dr. L. Ross. "Pearl Harbor Vuruş Gücü" (İngilizce). 24 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  9. ^ Ridder, Willem (25 Eylül 2007). Countdown to Freedom (İngilizce). Bloomington, Indiana: AuthorHouse. s. 347. ISBN 9781434312297. 27 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  10. ^ Limbach, Raymond (2009). "Battle of Stalingrad". Encyclopædia Britannica (İngilizce). Encyclopædia Britannica Online. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  11. ^ Taylor, A.J.P. (1998). "The Second World War and its Aftermath". Folio Society (İngilizce). Cilt 4. s. 142. 
  12. ^ Bellamy, Chris (2008). Absolute War. Soviet Russia in the Second World War (İngilizce). Vintage Books. ss. 151-153. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  13. ^ Atkinson, Rick (2002). An Army at Dawn: The War in North Africa, 1942–1943 (İngilizce). Abacus. ISBN 0-349-11636-9. 
  14. ^ Zabecki, David T. (2007). "North Africa (1940–1943)" (İngilizce). The War PBS. 16 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  15. ^ Boll, Michael M. (13 Ocak 2015). Cold War in the Balkans: American Foreign Policy and the Emergence of Communist Bulgaria 1943--1947 (İngilizce). University Press of Kentucky. ss. 79 ve sonrası. ISBN 978-0-8131-6217-1. 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  16. ^ Westcott, Kathryn (4 Mayıs 2005). "I remember the German surrender" (İngilizce). BBC News. 5 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  17. ^ "Act of Military Surrender Signed at Rheims at 0241 on the 7th day of May, 1945". The Avalon Project (İngilizce). Yale Üniversitesi Hukuk Bölümü. 1996-2007. 28 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  18. ^ Ločmele, K.; Procevska, O.; Zelče, V. (2011). Muižnieks, Nils (Ed.). Celebrations, Commemorative Dates and Related Rituals: Soviet Experience, its Transformation and Contemporary Victory Day Celebrations in Russia and Latvia (PDF). The Geopolitics of History in Latvian-Russian Relations (İngilizce). Riga: Academic Press of the University of Latvia. s. 240. ISBN 978-9984-45-323-1. 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  19. ^ "Milestones in United Nations History" (İngilizce). Department of Public Information, United Nations. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017. 
  20. ^ a b Lednicer, David (9 Aralık 2010). "Intrusions, Overflights, Shootdowns and Defections During the Cold War and Thereafter". Aviation History Pages (İngilizce). 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  21. ^ "Cold War maddesi". Oxford Dictionary of English 2e (İngilizce). Oxford University Press. 2003. 
  22. ^ Gonçarov, Sergey N.; Lewis, John W.; Litai, Xue (1993). Uncertain Partners: Stalin, Mao and the Korean War (İngilizce). Stanford University Press. ss. 213. 
  23. ^ Stueck, William (1995). The Korean War: An International History (İngilizce). Princeton University Press. ss. 69. 
  24. ^ "Special Committee on the Problem of Hungary" (PDF). Chapter II. A (Meetings and demonstrations) (İngilizce). UN General Assembly. 1957. ss. 19, 20, 149. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  25. ^ Casardi, A. (17 Nisan 1957). "Macar Mülteciler Raporu" (PDF) (Fransızca). NATO. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  26. ^ Cseresnyés, Ferenc (Yaz 1999). "The '56 Exodus to Austria". The Hungarian Quarterly (İngilizce). XL (154). Society of the Hungarian Quarterly. ss. 86-101. 27 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2006. 
  27. ^ "Hungarian Patriot, Man of the Year". Time (İngilizce). 7 Ocak 1957. 7 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  28. ^ a b Karabell, Zachary (1999). Architects of Intervention: The United States, the Third World, and the Cold War, 1946-1962 (İngilizce). Louisiana State University Press. s. 248. ISBN 9780807141120. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  29. ^ Gaddis, John Lewis (2005). "basic summary". The Cold War: A New History (İngilizce). ss. 121-124. 
  30. ^ Edelheit, Abraham J.; Edelheit, Hershel (1 Ocak 1992). The Rise and Fall of the Soviet Union. Bibliographies and indexes in world history (İngilizce). Greenwood Press. s. 430. ISBN 9780313286254. 
  31. ^ Towle, Philip (2000). "Cold War". Charles Townshend (Ed.). The Oxford History of Modern War (İngilizce). New York, USA: Oxford University Press. ss. 160. ISBN 0-19-285373-2. 
  32. ^ "CIA'den 60 yıl sonra darbe itirafı". ntvmsnbc.com. 19 Ağustos 2013. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  33. ^ "Obama'dan tarihi itiraf: "Darbeye karıştık"". Cable News Network LP, LLLP. cnnturk.com. 4 Haziran 2009. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  34. ^ Frankel, Max (2005). High Noon in the Cold War: Kennedy, Khrushchev and the Cuban Missile Crisis (İngilizce). New York: Presidio Press. s. 206. ISBN 9780345466716. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. Diğer özet (4 Temmuz 2015). 
  35. ^ Navazelskis, Ina (1 Ağustos 1990). Alexander Dubcek (İngilizce). Chelsea House Publications; Library Binding edition. ISBN 1-55546-831-4. 
  36. ^ a b Valenta, Jiri (1979). Soviet Intervention in Czechoslovakia, 1968: Anatomy of a Decision (İngilizce). Baltimore: MD: Johns Hopkins University Press. 
  37. ^ Dawisha, Karen; Hanson, Philip (1981). The 1968 Invasion of Czechoslovakia: Causes, Consequences, and Lessons for the Future in Soviet-East European Dilemmas: Coercion, Competition, and Consent (İngilizce). New York: NY: Homs and Meier Publishers Inc. s. 11. 
  38. ^ "Czechoslovakia Invaded by Russians and Four Other Warsaw Pact Forces". The New York Times (İngilizce). New York. 20 Ağustos 1968. 31 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2017. 
  39. ^ "Soviets Invade Czechoslovakia" (İngilizce). history.com. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2017. 
  40. ^ "Warsaw Pact invasion of Czechoslovakia" (İngilizce). European Network Remembrance and Solidarity. 31 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2017. 
  41. ^ a b c d e Franck, Thomas M. (1985). Nation Against Nation: What Happened to the U.N. Dream and What the U.S. Can Do About It (İngilizce). New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-503587-9. 
  42. ^ a b c Hitchens, Christopher (25 Ağustos 2008). "The Verbal Revolution. How the Prague Spring broke world communism's main spring". Slate Dergisi (İngilizce). Amazon Associates. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2015. 
  43. ^ Devlin, Kevin (22 Ağustos 1978). "Western CPs Condemn Invasion, Hail Prague Spring" (İngilizce). Open Society Archives. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2014. 
  44. ^ Tuomioja, Erkki (2 Haziran 2008). "The Effects of the Prague Spring in Europe" (İngilizce). tuomioja.org. 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2015. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerika_Birleşik_Devletleri-Sovyetler_Birliği_ilişkileri&oldid=33848378" sayfasından alınmıştır